Ράινερ Μαρία Ρίλκε - 1903

Βορπσβέντε, κοντά στη Βρέμη, 16 Ιουλίου 1903
Είστε τόσο νέος, τόσο πριν από κάθε αρχή, ώστε θα ήθελα, όσο μου είναι δυνατόν, να σας παρακαλέσω να έχετε υπομονή για όλα τα άλυτα προβλήματα της καρδιάς σας και να προσπαθήσετε να αγαπήστε τα ίδια σας τα ερωτήματα σαν κλειστά δώματα και σαν βιβλία που είναι γραμμένα σε μια πολύ ξένη γλώσσα. Μην ψάχνετε τώρα για εκείνες τις απαντήσεις που δεν είναι δυνατόν να σας δοθούν, γιατί απλούστατα, δεν θα μπορούσατε να τις βιώσετε. 'Αλλωστε, αυτό είναι που μας ενδιαφέρει: να βιώνουμε τα πάντα. Τώρα βιώνετε τα ερωτήματα. 'Ισως αργότερα μπορέσετε, σιγά σιγά και χωρίς να το αντιληφθείτε, να βιώσετε τις απαντήσεις. 'Ισως φέρνετε μέσα σας τη δυνατότητα, ως έναν εξαιρετικά ευτυχή και αγνό τρόπο ζωής, να δημιουργείτε και να πλάθετε. διαπαιδαγωγήστε τον εαυτό σας προς τούτο - όμως δεχθείτε οτιδήποτε σας παρουσιάζεται με μεγάλη εμπιστοσύνη, και όταν ακόμη προέρχεται από τη δική σας βούληση, από κάποια ανάγκη του εσωτερικού σας κόσμου. δεχθείτε το και μην μισείτε τίποτε. Η σάρκα είναι δύσκολο πράγμα. αυτό είναι βέβαιο. 'Όμως, οτιδήποτε πήραμε από τους παλαιότερους, είναι δύσκολο. σχεδόν καθετί το σημαντικό είναι δύσκολο, και σημαντικά είναι τα πάντα. Αν μόνον αυτό αντιληφθείτε και φτάσετε στο σημείο εσείς ο ίδιος, από την ευφυία και το ποιόν σας, από τις εμπειρίες σας, την παιδική σας ηλικία και από τη δύναμή σας να αποκτήσετε μια τελείως δική σας [από παράδοση και ήθη ανεπηρέαστη] σχέση με τη σάρκα, τότε δεν πρέπει να φοβάστε πλέον μην τυχόν χαθείτε ή μην τυχόν φανείτε ανάξιος του πιο ακριβού σας αγαθού.

Η σαρκική ηδονή είναι ένα αισθητηριακό βίωμα, τίποτε παραπάνω απ' ό,τι η αγνή ματιά ή η αγνή, απλή γεύση που χαρίζει στη γλώσσα ένας όμορφος καρπός. αυτό είναι μια μεγάλη, απέραντη εμπειρία που μας παρέχει μια από τις γνώσεις για τον κόσμο: την πληρότητα και τη λαμπρότητα της γνώσης γενικά, και δεν είναι κακό επειδή την κοινωνούμε. κακό είναι επειδή σχεδόν όλοι κακοποιούν και σπαταλούν και χρησιμοποιούν σαν διεγερτικό αυτές τις εμπειρίες στις κουρασμένες στιγμές της ζωής τους και σαν διασκέδαση, και όχι σαν περισυλλογή για εξύψωση. Οι άνθρωποι βέβαια μετέτρεψαν ακόμη και την τροφή σε τούτο: η στέρηση από τη μια, και η αφθονία από την άλλη, θόλωσαν, κυριολεκτικά, τη διαύγεια αυτής της ανάγκης. το ίδιο θολές έγιναν όλες οι μεγάλες, απλές ανάγκες όπου η ζωή ανανεώνεται. 'Ομως ο καθένας μπορεί να τις αποσαφηνίσει για το άτομό του και να τις βιώσει [και, αν όχι ο καθένας που συμβαίνει να είναι πάρα πολύ εξαρτημένος, τότε βεβαίως ο ερημίτης]. Αυτός μπορεί να φέρει στη μνήμη του ότι όλη η ομορφιά στα ζώα και στα φυτά είναι μια σιωπηλή, διαρκής μορφή της αγάπης και του πάθους, και δεν μπορεί να δει το ζώο όπως βλέπει και το φυτό: υπομονετικά και όλος θέληση να ενωθεί και να πολλαπλασιασθεί και να αυξηθεί, όχι από σαρκική ηδονή, όχι από σαρκικό πάθος. υποταγμένος σε αναγκαιότητες που είναι μεγαλύτερες από την ηδονή και το πάθος, και ισχυρότερες από τη θέληση και την αντίσταση. Να δεχόταν ο άνθρωπος ταπεινότερα αυτό το μυστικό, απ' αυτό που η Γης και τα πιο μικροσκοπικά της πράγματα είναι γεμάτα, και να το έφερνε μαζί του, να το δεχόταν αγόγγυστα και να αισθανόταν με περισσότερη σοβαρότητα πόσο φοβερά δύσκολο είναι παρά να το αντιμετωπίζει αψήφιστα! Ας έβλεπε μόνον με σεβασμό τη γονιμότητα που μόνον μία υπάρχει, είτε είναι πνευματική, είτε σαρκική. επειδή και η πνευματική δημιουργία κατάγεται από την υλική, είναι ομοούσιο πράγμα μ' αυτήν, αλλά βεβαίως μια λεπτότερη, γοητευτικότερη και περισσότερο αιώνια επανάληψη της σαρκικής ηδονής. "Η σκέψη ότι είσαι δημιουργός, ότι παράγεις, ότι διαμορφώνεις" είναι, χωρίς τη διαρκή, τη μεγάλη επιβεβαίωση και πραγμάτωσή της μέσα στον κόσμο, ένα Τίποτε, είναι, χωρίς τη μυριόπτυχη επιδοκιμασία από πράγματα και ζώα, ένα Τίποτε - και η απόλαυση που μας παρέχει είναι μόνον γι' αυτό το λόγο τόσο απερίγραπτα όμορφη και πλούσια, επειδή είναι γεμάτη από κληροδοτημένες θύμησες, από γόνεμα και γέννηση εκατομμυρίων. Στη σκέψη ενός δημιουργού επιζούν χιλιάδες ξεχασμένες ερωτικές νύχτες και τον γεμίζουν μεγαλείο και μέγεθος. Και αυτοί που σμίγουν τις νύχτες και αγκαλιάζονται μέσα στη λικνιστική ηδονή, επιτελούν ένα σημαντικό έργο και συγκεντρώνουν απολαύσεις, βάθος και δύναμη για το τραγούδι κάποιου μελλοντικού ποιητή που θα σηκωθεί κάποτε και θα μιλήσει για ανείπωτες χαρές. Και προσκαλούν το μέλλον. Και αν ακόμη κάνουν λάθος και αγκαλιάζονται στα τυφλά, το μέλλον θα έρθει οπωσδήποτε. 'Ενας νέος άνθρωπος ορθώνεται, και στην αρχή της σύμπτωσης, που εδώ φαίνεται ολοκληρωμένη, ξυπνάει ο Νόμος που οδηγεί κάθε ανθεκτικό, γερό σπέρμα προς το ωάριο που, ανοιχτό, το περιμένει. Μη σας παρασέρνει η επιφάνεια. στο βάθος τα πάντα είναι Νόμος. Και αυτοί που ζουν άστοχα και λειψά το μυστικό [και είναι πάρα πολλοί] το χάνουν μόνον για τον εαυτό τους και το δίνουν, χωρίς βεβαίως να γνωρίζουν, παρακάτω, όπως ένα κλειστό γράμμα. Και προπάντων μη σας βασανίζει το πλήθος των ονομάτων και η πολυπλοκότητα των διαφόρων περιπτώσεων. 'Ισως τα πάντα κυβερνάει μια μεγάλη μητρότητα, σαν ένας συλλογικός πόθος. Η ωραιότητα της παρθενίας, μιας ύπαρξης "που [όπως πολύ όμορφα το λέτε] δεν έδωσε ακόμη τίποτε", είναι μητρότητα που προαισθάνεται και προετοιμάζεται, που φοβάται και ποθεί. Και η ωραιότητα της μητέρας είναι η υπηρετούσα μητρότητα που στην ψυχή της γιαγιάς είναι πλέον μια μεγαλόπρεπη θύμηση. Και στον άντρα υπάρχει, μου φαίνεται, μητρότητα, σαρκική και πνευματική. Το γόνεμά του είναι επίσης ένα είδος γέννησης. Και είναι γέννηση, όταν δημιουργεί από εσώτατη πληρότητα. Και ίσως είναι τα γένη συγγενικότερα απ' ό,τι νομίζει κανείς, και η μεγάλη ανανέωση του κόσμου ίσως στηριχθεί σε τούτο, ότι ο άντρας και η γυναίκα, απελευθερωμένοι από όλα τα ψευδή συναισθήματα και δυσαρέσκειες, θα αποζητήσουν ο ένας τον άλλον, όχι πλέον σαν αντίπαλοι, αλλά σαν αδέρφια και καλοί γείτονες και θα σμίξουν, σαν άνθρωποι, για να σηκώσουν απλά, σοβαρά και υπομονετικά το βάρος της σάρκας που φέρνουν.

'Ομως τα πάντα, οτιδήποτε ίσως γίνει δυνατό κάποτε στους πολλούς, μπορεί ήδη τώρα να προετοιμάζει ο ερημίτης και να χτίζει με τα χέρια του που εξαπατούνται λιγότερο. Γι' αυτό, αγαπητέ κύριε, αγαπήστε τη μοναξιά σας και υπομείνετε τον πόνο που σας ποτίζει με συνήθως καλόηχο παράπονο. Αφού αυτοί που είναι κοντά σας, λέτε, είναι μακριά, τότε αυτό δείχνει ότι αρχίζουν να απομακρύνονται από σας. Και όταν η απόστασή σας μεγαλώσει, τότε η περίμετρός σας θα βρίσκεται ήδη κάτω από τα αστέρια και θα είναι πολύ μεγάλη. Χαρείτε αυτό το άπλωμά σας, όπου βέβαια κανέναν δεν μπορείτε να πάρετε μαζί σας. Και να είστε καλός μ' εκείνους που μένουν πίσω και να είστε σίγουρος και ήσυχος απέναντί τους και να μην τους τυραννάτε με τις αμφιβολίες σας και να μην τους τρομάζετε με την αδιαλλαξία ή τον ενθουσιασμό σας που, ενδεχομένως, δεν θα μπορούσαν να κατανοήσουν. Επιζητήστε μ' αυτούς μια κάποια απλή και πιστή επικοινωνία που δεν είναι ανάγκη να αλλάξει, επειδή εσείς θα διαμορφώνεστε συνεχώς. Αγαπήστε σ' αυτούς τη ζωή σε μια άλλη μορφή και να δείχνετε κατανόηση στους γέρους ανθρώπους που φοβούνται τη μοναξιά που εσείς της έχετε εμπιστοσύνη. Αποφεύγετε να τροφοδοτείτε το δράμα μεταξύ γονέων και παιδιών που είναι πάντα οξυμένο - αναλώνει τεράστια δύναμη των παιδιών και κατατρώει την αγάπη των γονέων που υπάρχει και ζεσταίνει ακόμα και όταν δεν μπορεί να καταλάβει. Μην απαιτείτε από αυτούς καμιά συμβουλή και ούτε να υπολογίζετε σε κάποια τους κατανόηση. όμως πιστέψτε σε μια αγάπη που διαφυλάγεται για σας ωσάν ένα κληροδότημα και πιστέψτε ότι σ' αυτή την αγάπη υπάρχει μια δύναμη και μια ευχή απ' όπου δεν πρέπει να απομακρυνθείτε με σκοπό να πάτε πολύ μακριά!

Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Γράμματα σ' ένα νέο ποιητή, Μετάφραση Νίκος Παπασταϊκούδης, εκδ. Μπαρμπουνάκης, 1976

Τα δέκα γράμματα που έστειλε ο Ρίλκε στον νέο τότε ποιητή Φραντς Ξάφερ Κάπους θεωρούνται αποκαλυπτικά για τη γνώση του ποιητή και του κόσμου του. Ένα απόσπασμα λοιπόν, στο οποίο ο Ρίλκε κάνει λόγο για τη σαρκική ηδονή και τον έρωτα στην εξαγνισμένη του μορφή υποστηρίζοντας πως η ''γονιμότητα'' είναι μία, είτε είναι πνευματική είτε σαρκική. Γι' αυτό καταλήγει: ''Στη σκέψη ενός δημιουργού επιζούν χιλιάδες ξεχασμένες ερωτικές νύχτες και τον γεμίζουν μεγαλείο και μέγεθος. Και αυτοί που σμίγουν τις νύχτες και αγκαλιάζονται μέσα στη λικνιστική ηδονή επιτελούν ένα σημαντικό έργο και συγκεντρώνουν απολαύσεις, βάθος και δύναμη για το τραγούδι κάποιου μελλοντικού ποιητή που θα σηκωθεί κάποτε και θα μιλήσει για ανείπωτες χαρές''.

Ophelia - William Shakespeare

H Οφηλία είναι χαρακτήρας στον Άμλετ από τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Είναι μια νεαρή ευγενής κυρία της Δανίας, κόρη του Πολώνιου και αδελφή του Λαέρτη. Η Οφηλία του John Everett Millais (1852) αποτελεί μέρος της συλλογής Tate Gallery.
Άμλετ είναι ο τίτλος ενός από τα πιο γνωστά και πιο δημοφιλή θεατρικά έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, αλλά και το όνομα του κεντρικού χαρακτήρα του έργου. Ο πλήρης τίτλος του έργου είναι "The Tragicall Historie of Hamlet, Prince of Denmarke" (Η Τραγική Ιστορία του Άμλετ, Πρίγκιπα της Δανιμαρκίας). Η παλαιότερη καταγεγραμμένη παρουσίαση του έργου χρονολογείται τον Ιούλιο του 1202. Το 1603, το έργο παρουσιάστηκε στα Πανεπιστήμια του Κέμπριτζ και της Οξφόρδης. Στην Ελλάδα, για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο το 1937, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με Άμλετ τον Αλέξη Μινωτή. Το 1955, το έργο ξαναπαρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο, με τον Αλέξη Μινωτή σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή.
Η ιστορία του Δανού πρίγκιπα Άμλετ, που σχεδιάζει την εκδίκηση εναντίον του βασιλιά θείου του για τη δολοφονία του πατέρα του, που ήταν στο θρόνο, είναι αρκετά παλαιά και προέρχεται από το μεσαιωνικό μύθο του Άμλετ, που καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξο Γκραμάτικους γύρω στο 1200. Στο έργο του Γκραμάτικους βασίζονται οι "Τραγικές Ιστορίες", που εξέδωσε ανάμεσα στα 1570-1576 ο Φρανσουά ντε Μπελφορέ, στο οποίο βασίζεται το χαμένο έργο του Τόμας Κιντ "Ur-hamlet", από το οποίο πιθανότατα εμπνεύστηκε με τη σειρά του κι ο Σαίξπηρ.
Κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας είναι ο νεαρός Πρίγκιπας Άμλετ, που έχει το ίδιο όνομα με τον πατέρα του, Βασιλιά της Δανίας, ο οποίος πέθανε απροσδόκητα. Ο θείος του νεαρού Άμλετ, Κλαύδιος, ανεβαίνει στο θρόνο και παντρεύεται τη χήρα του αδερφού του, Γερτρούδη. Ο Άμλετ είναι δυσαρεστημένος από την άνοδο του θείου του στο θρόνο, τον οποίο θεωρεί πολύ κατώτερο και ανάξιο σύγκρισης με τον πατέρα του, και τον εσπευσμένο γάμο της μητέρας του, Γερτρούδης, με τον αδερφό του νεκρού συζύγου της. Ένα βράδυ, στους νυχτοφύλακες του Κάστρου Έλσινορ εμφανίζεται ένα φάντασμα που μοιάζει στο νεκρό Βασιλιά Άμλετ, εξαφανίζεται όμως πριν ακούσουν το μήνυμα που ήθελε να τους μεταφέρει. Ειδοποιείται ο Πρίγκιπας Άμλετ και το φάντασμα επανεμφανίζεται και του αποκαλύπτει ότι ο πατέρας του δολοφονήθηκε από τον Κλαύδιο και τον διατάζει να πάρει εκδίκηση. Ο Άμλετ σχεδιάζει να αποκαλύψει την ενοχή του Κλαύδιου παριστάνοντας τον τρελό. Από την τρέλα του Άμλετ έλκεται η προσοχή του Κλαύδιου και της Γερτρούδης, που βάζουν τους Ρόζεγκραντζ και Γκιλντεστέρν, παλιούς συμφοιτητές του Άμλετ, να τον παρατηρήσουν για να βρουν την αιτία της τρέλας του. Ο Πολώνιος, βασιλικός σύμβουλος, υποπτεύεται ότι αιτία της τρέλας του Άμλετ είναι η αγάπη του για την Οφηλία, την κόρη του. Ωστόσο, σε μια συνάντησή τους, όπου παρακολουθούνται, ο Άμλετ δε δείχνει να αγαπά την Οφηλία, καθώς της λέει να κλειστεί σε μοναστήρι.
Ο Άμλετ σχεδιάζει να ανεβάσει μια παράσταση που θα παρουσιάζει το φόνο του πατέρα του, σκοπεύοντας να ξεσκεπάσει τον Κλαύδιο. Κατά τη διάρκεια του έργου, ο Κλαύδιος αποχωρεί. Την κίνηση παρατηρεί ο Οράτιος, έμπιστος φίλος του Άμλετ, κι ο Άμλετ αποφασίζει να εκδικηθεί για το θάνατο του πατέρα του. Ετοιμάζεται να σκοτώσει τον Κλαύδιο, αλλά τον βρίσκει να προσεύχεται και σκέφτεται ότι αν τον σκοτώσει εκείνη τη στιγμή, ο Κλαύδιος θα πάει στον Παράδεισο, κάτι που δεν του αξίζει. Ωστόσο, όταν ο Άμλετ φεύγει, ο Κλαύδιος αποκαλύπτει ότι δεν προσευχόταν με πολλή ευλάβεια για κάτι. Ο Άμλετ πηγαίνει να αντιμετωπίσει τη μητέρα του. Ακούγοντας ένα θόρυβο πίσω από μια κουρτίνα, τείνει το σπαθί του και κατά λάθος σκοτώνει τον Πολώνιο, που κρυφάκουγε. Φοβούμενος για την ασφάλειά του, ο Κλαύδιος στέλνει στην Αγγλία τον Άμλετ και μαζί τους Ρόζεγκραντζ και Γκιλντεστέρν, που σχεδιάζουν το θάνατό του. Γεμάτη θλίψη, η Οφηλία τρελαίνεται και πνίγεται σε ένα ποτάμι. Από τη Γαλλία επιστρέφει γεμάτος οργή ο Λαέρτης, γιος του Πολώνιου κι αδερφός της Οφηλίας. Ο Κλαύδιος πείθει το Λαέρτη ότι ο Άμλετ είναι υπεύθυνος για το θάνατο του Πολώνιου και, με την επιστροφή του Άμλετ στη Δανία, στοιχηματίζει ότι ο Άμλετ μπορεί να νικήσει στη μάχη το Λαέρτη. Η μάχη όμως είναι στημένη: το σπαθί του Λαέρτη έχει δηλητήριο, όπως και το κρασί στο ποτήρι του Άμλετ.
Κατά τη διάρκεια της μάχης, η Γερτρούδη πίνει από το δηλητηριασμένο κρασί και πεθαίνει. Ο Λαέρτης καταφέρνει να τραυματίσει τον Άμλετ, αλλά λαβώνεται από τον ίδιο. Προτού ξεψυχήσει, αποκαλύπτει το σχέδιο δολοφονίας του Κλαύδιου εναντίον του Άμλετ. Ο Άμλετ, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή από το δηλητήριο, καταφέρνει να σκοτώσει τον Κλαύδιο. Στη σκηνή καταφθάνει ο Φόρτινμπρας, ένας Νορβηγός φιλόδοξος πρίγκιπας που έρχεται εναντίον της Δανίας με το στρατό του. Ο Οράτιος αφηγείται όσα έχουν συμβεί κι ο Φόρτινμπρας διατάζει να αποδοθούν τιμές στο νεκρό Άμλετ.
Η γκραβούρα του Daniel Maclise από το 1842 »Σκηνή του Άμλετ«, παριστάνει την στιγμή που αποκαλύπτεται η ενοχή του Κλαύδιου.Στο έργο, ο Πρίγκιπας Άμλετ έχει μακράν τη μεγαλύτερη παρουσία, ακόμα και σε σύγκριση με άλλα έργα του Σαίξπηρ. Το μεγαλύτερο μυστήριο αποτελεί ο ίδιος ο χαρακτήρας του, η ψυχολογία και τα αληθινά του κίνητρα. Μια άποψη θέλει τον Άμλετ να αναζητά την αλήθεια, ώστε να είναι σίγουρος ότι πραγματοποίησε την εκδίκηση που επιθυμούσε ένα φάντασμα, που ισχυρίστηκε πως ήταν το πνεύμα του νεκρού πατέρα του. Συνήθως, ο Άμλετ θεωρείται ο κατ' εξοχήν αναποφάσιστος ήρωας. Έχει αναλάβει ένα καθήκον που γνωρίζει και νιώθει πως είναι σωστό, ωστόσο είναι απρόθυμος να το φέρει εις πέρας και καταριέται τον εαυτό του για την αδυναμία αυτή.

Jacques Marie Emile Lacan

Ο Jacques Marie Emile Lacan γεννήθηκε στο Παρίσι στις 13 Απριλίου του 1901. Ο πατέρας του, Alfred, προερχόταν από μια οικογένεια της Ορλεάνης με παράδοση στην οξοποιία τον οίκο Dessaux. Η μητέρα του, Emilie Baudry, ήταν μια αυστηρή γυναίκα που «διαπνεόταν από χριστιανικά ιδεώδη». Στην παιδική του ηλικία φαίνεται ότι δέσποζε η μορφή του παππού του, Emile, ατόμου αυταρχικού, με τον οποίο ο πατέρας του είχε ψυχρανθεί. Ο Ζάκ ήταν ο πρωτότοκος γιος. Στα 1902 γεννιέται κι ένα δεύτερο αγόρι, που θα πεθάνει σε ηλικία δύο ετών, το 1903 γεννιέται η αδελφή του Μαντλέν και το 1907 ο Μάρκ Μαρί. Αυτός ο μικρός αδελφός θα πάρει το όνομα Μάρκ Φρανσουά και θα εισέλθει στο τάγμα των Βενεδικτίνων μοναχών στο αβαείο της Hautecombe. Η Μαντλέν θα παντρευτεί ένα μακρινό τους συγγενή και θα ζήσει για πολλά χρόνια στην Ινδοκίνα.
Ο Ζάκ Λακάν έκανε λαμπρές σπουδές στο κολέγιο stanislas στο Παρίσι. Ήδη από την εφηβεία είχε έφεση στη φιλοσοφία κι ένα ιδιαίτερο πάθος με τον Σπινόζα. Λένε ότι είχε στον τοίχο του δωματίου του ένα σχεδιάγραμμα των αρθρώσεων της σπινοζικής ηθικής. Από πολύ νωρίς συχνάζει στο βιβλιοπωλείο της Αδριανής Μονιέ, όπου γνωρίζει τους υπερρεαλιστές Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ. Θα παρευρεθεί και στην πρώτη ανάγνωση του Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόυς που έγινε σ’ αυτό το βιβλιοπωλείο.
Ενδιαφέρεται για τον Φρόιντ, καθώς επίσης και για τις ιδέες του Σάρλ Μωράς. δίστασε μάλιστα κάποιο καιρό ανάμεσα στην πολιτική και την ιατρική σταδιοδρομία. Θα επιλέξει τη δεύτερη. Εκείνο τον καιρό, αμέσως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, αρχίζει η διάδοση των ιδεών του Φρόυντ στη Γαλλία, παρότι η αντίσταση που συναντούν είναι μεγαλύτερη απ’ αυτήν που συνάντησαν σε άλλες χώρες. Το βασικό κανάλι ήταν η ψυχιατρική. Συνέβαλαν όμως και οι υπερρεαλιστές, καθώς και άλλοι λογοτεχνικοί κύκλοι.
Ο Λακάν θα ειδικευτεί στη νευρολογία και στην ψυχιατρική. Θα κάνει την πρακτική του στο ειδικό ψυχιατρείο της Αστυνομικής Διεύθυνσης, το οποίο διευθύνει ο Gaëtan Gatian de clérambault. Παρότι οι σχέσεις τους δεν ήταν καλές, ο Λακάν θα πει αργότερα ότι ο Κλεραμπώ ήταν ο μόνος δάσκαλός του στην ψυχιατρική. Στη συνέχεια θα γίνει προϊστάμενος στο τμήμα ψυχικών παθήσεων του νοσοκομείου της Αγίας Άννας, το οποίο διευθύνει ο Ηenri Claude. Στο ίδιο νοσοκομείο θα βρεθούν και οι πρώτοι Γάλλοι ψυχαναλυτές, μεταξύ των οποίων οι René La-Forgue, Angelo Hesnard και η Eugénie Sokolnicka Θα παρακολουθήσει επίσης, στην École Pratique des Hautes Études, το Σεμινάριο του Αλεξάντρ Κοζέβ, που εισήγαγε τον Χέγκελ στη Γαλλία. Εκεί θα συναντήσει, μεταξύ άλλων, τους Ραιυμόν Αρόν, Ραιυμόν Κενώ, Μωρίς Μερλώ-Ποντύ και Ζώρζ Μπατάιγ. Παρακολουθεί επίσης τα μαθήματα του Αλεξάντρ Κοϋρέ για την ιστορία των επιστημών.
Εκείνα τα χρόνια ο Λακάν θα κάνει ανακοινώσεις και θα δημοσιεύσει άρθρα που πραγματεύονται νευρολογικά και ψυχιατρικά ζητήματα. Απ’ αυτά μνημονεύουμε το κείμενο για τα «ταυτόχρονα παραληρήματα», [folies simultanées – «τρέλα για δύο»], που γράφτηκε σε συνεργασία με τους Claude και Migault το 1931. Το ίδιο έτος παρουσιάζεται το άρθρο «΄΄Εμπνευσμένα΄΄ γραπτά: σχιζογραφία», το οποίο συνυπογράφει μαζί με τους Lévy-Valensi και Migault. Αυτό το άρθρο, μαζί με άλλα δύο που δημοσιεύτηκαν στην υπερρεαλιστική επιθεώρηση ο Μινώταυρος, θα προσαρτηθεί εν είδει συμπληρώματος στην επανέκδοση της διδακτορικής του διατριβής το 1975. Το επόμενο έτος ο Λακάν θα υποστηρίζει τη διατριβή του: Για την παρανοϊκή ψύχωση στις σχέσεις της με την προσωπικότητα. Η διατριβή του Λακάν γνώρισε πραγματική επιτυχία, προκαλώντας το ενδιαφέρον του Janet αλλά και των υπερρεαλιστών. Το έργο αυτό βασίζεται σε μια μονογραφία για την περίπτωση μιας ψυχωτικής γυναίκας, της Αϊμέ [Αγαπημένης]. Με αφετηρία αυτή την ψυχωτική περίπτωση, ο Λακάν δημιούργησε μια νέα νοσογραφική κατηγορία: την παράνοια της αυτοτιμωρίας.
Στο πρώτο μέρος αυτής της διατριβής, που είναι εξαιρετικά τεκμηριωμένο, εξετάζονται οι ψυχιατρικές θεωρίες της εποχής. Τα κυριότερα ρεύματα είναι δύο. Διαχωρίζονται ανάλογα με το αν αποδίδουν οργανικό ή ψυχογενετικό αίτιο στην ψύχωση. Το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι η αναζήτηση αιτιότητας στο παραλήρημα. Για τον Λακάν εκείνης της εποχής, η παράνοια πρέπει να θεωρηθεί επέκεινα της αιτίας. Εισάγει την έννοια της «προσωπικότητας», με αφορμή την περίπτωση της Αϊμέ, της οποίας και αναλύει λεπτομερειακά το ιστορικό καθώς και τη λογοτεχνική της παραγωγή. Ο Λακάν παρακολουθούσε την Αϊμέ στο νοσοκομείο της Αγίας Άννας, όπου ήταν έγκλειστη μετά την απόπειρά της να μαχαιρώσει μια διάσημη ηθοποιό. Παρουσίαζε διωκτικό παραλήρημα.
Πριν από τον εγκλεισμό της είχε λογοτεχνικές φιλοδοξίες και είχε γράψει δύο μυθιστορήματα, πολλά μικρότερα κείμενα και επιστολές. Ο Λακάν τα μελέτησε πολύ προσεκτικά, φτάνοντας μέχρι τις λεπτομέρειες. Ίσως σ’ αυτή την πρακτική της ανάγνωσης βρίσκεται η αφετηρία της κατοπινής του διατύπωσης «σχολιάζοντας ένα κείμενο είναι σαν να κάνεις μια ανάλυση».
Ενδιαφέρεται επίσης για τις σχέσεις μεταξύ ατόμου και κοινωνίας, για τη δυναμική του δεσμού μεταξύ ατομικού και κοινωνικού. Σ’ αυτή του την προβληματική επικαλείται τη φροϋδική θεωρία και στηρίζεται στο κείμενο του Φρόυντ. «Για ορισμένους νευρωτικούς μηχανισμούς στη ζήλια, στην παράνοια και στην ομοφυλοφιλία», το οποίο μεταφράζει και δημοσιεύει στη Γαλλική Επιθεώρηση Ψυχανάλυσης (Revue Française de Psychanalyse). Το 1933 θα δημοσιεύσει στην υπερρεαλιστική επιθεώρηση ο Μινώταυρος ένα άρθρο με τον τίτλο «Κίνητρα του παρανοϊκού εγκλήματος: το έγκλημα των αδελφών Παπέν». Ο Λακάν θα δει αυτό το έγκλημα μέσα από το πρίσμα της παρανοϊκής ψύχωσης, και ιδιαίτερα σαν μια περίπτωση «τρέλας για δύο» (Folie à deux).
Η πρώτη βασική εμφάνιση του Λακάν γίνεται το 1936 στο συνέδριο της Διεθνούς Εταιρίας της Ψυχανάλυσης, στο Μάριενμπαντ, όπου πρωτοπαρουσίασε την περίφημη θέση του για το «στάδιο του Καθρέφτη», που ήδη περιείχε ένα μεγάλο μέρος από την κατοπινή διδασκαλία του. Στα ακόλουθα χρόνια, σαν ψυχίατρος, ιατροδικαστής και ψυχαναλυτής συνέχισε τα δημοσιεύματα του πάνω στο ίδιο θέμα. Ο Ζάκ Λακάν ίδρυσε το 1953 την Ψυχαναλυτική Εταιρία του Παρισιού, με σκοπό την επιστροφή στον Φρόυντ, και σε αντίδραση στη νόθευση της ψυχανάλυσης, της οποίας ο Λακάν υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος, πραγματοποίησε το ιδρυτικό της συνέδριο στη Ρώμη το καλοκαίρι του 1953 γύρω από ένα κείμενο του Λακάν που έγινε πασίγνωστο με τον τίτλο «η Εισήγηση της Ρώμης», και με το φανέρωμα ενός δεύτερους σταθμού στη σκέψη του Λακάν , όπου η ψυχανάλυση και ο στρουκτουραλισμός συναντιούνται, ενώ τα αναλυτικά γεγονότα ερμηνεύονται σαν εκδηλώσεις της γλώσσας. Το 1964 η Γαλλική Εταιρία διαλύθηκε και ιδρύθηκε από τον Λακάν και τους μαθητές του, με τη διεύθυνσή του, η φροϋδική Σχολή του Παρισιού. Στα τελευταία χρόνια, η διδασκαλία του Λακάν δεν έπαψε να υπογραμμίζει όλο και περισσότερο τις συνθήκες που πρέπει να πραγματοποιηθούν από την ψυχαναλυτική σκέψη, ώστε να μπορέσει η ψυχανάλυση να πάρει τη θέση που της αρμόζει σαν επιστήμη, με την πλήρη έννοια της λέξης.
Ο Ζάκ Λακάν πέθανε το Σεπτέμβριο του 1981 σε ηλικία 80 ετών. Το έργο που άφησε είναι μεγάλο και σημαντικό και το χαρακτηρίζει ένα ύφος λογοτεχνικό και προσωπικό, που μαζί αποτελούν τη μοναδικότητα του Λακάν

Λακανική σκέψη
Μα ποιος ήταν, επιτέλους, αυτός ο Λακάν, Ένας από τους μεγάλους στοχαστές της εποχής μας, που όμως θεωρούσε το στοχασμό ως σύμπτωμα, τη σκέψη ως μια μορφή πάθησης; Ένας από τους θεράποντες των «ψυχών» που μας επέτρεψε να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους, παρότι υποστήριζε ότι η προσπάθεια κατανόησης συνιστά ένδειξη αντίστασης του ίδιου του ψυχαναλυτή στην ψυχαναλυτική διαδικασία;
Ένας ιδεολόγος, για να μην πούμε ένας «γκουρού», που σαγήνεψε τη νεολαία και την έκανε να τον ακολουθήσει και να μην πάρει, μετά το Μάη του ’68, το δρόμο των ένοπλων τρομοκρατικών ομάδων, όπως έγινε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Ένας αγύρτης που εξαπατούσε τον κόσμο χρησιμοποιώντας με μη ενδεδειγμένο τρόπο τις επιστημονικές διατυπώσεις και με τρόπο διόλου ακαδημαϊκό τη φιλοσοφική παράδοση; Ή ένας υπερρεαλιστής που ξεστράτισε άθελά του προς τη σοβαρή σκέψη; Πρόκειται πάντως για μια μορφή που δεν μπαίνει εύκολα σε καλούπια. Δεν ήταν ούτε στη θέση που ήθελαν αυτοί που τον λάτρευαν ούτε στη θέση που αποτελούσε το στόχαστρο αυτών που τον συκοφαντούσαν.

Αλλά αυτό δεν είναι τελικά ο ψυχαναλυτής εν δράσει;
Αυτός που δεν μπαίνει στα καλούπια της σκέψης μας, αυτός που εκτρέπει τις προθέσεις μας και μας παρασύρει σ’ ένα δρόμο που αγνοούσαμε και που είναι, παρ’ όλα αυτά, ο δικός μας δρόμος, που διασταυρώνεται με τους δρόμους των άλλων; Αυτή τη θέση του αναλυτή θέλησε να ενσαρκώσει, δίχως να κάνει καμία παραχώρηση, ο Ζάκ Λακάν. Στο πλαίσιο αυτής της παρουσίασης θα εισχωρήσουμε στην ουσία της λακανικής σκέψης χωρίς να αποφευχθεί η αναφορά στην ίδια την προσωπικότητά του και στα πάθη που υποκίνησε. Θα ακολουθήσουμε το νήμα των ζητημάτων που μας απασχολούν στη σημερινή συγκυρία. Θα δείξουμε ότι είναι κυρίως η ψυχανάλυση αυτή που πρέπει να αναλάβει τα ζητήματα που άνοιξε – ή επανέθεσε – μετά τον Φρόυντ, και μάλιστα από μια σκοπιά που μένει ακόμα να προσδιοριστεί. Αυτοί που ασκούν σήμερα την ψυχανάλυση με δυσκολία μπορούν να προσπεράσουν τον Λακάν, ακόμα και αν δε θέλουν να περάσουν μέσα από την ανάγνωση του έργου του. Η διάρκεια της ψυχαναλυτικής θεραπείας, το στάδιο του καθρέφτη, το ασυνείδητο, η επανάληψη, η μεταβίβαση, η παρόρμηση, το πραγματικό, το συμβολικό, το φαντασιακό, το σημαίνον και το σημαινόμενον, ο ναρκισσισμός, το «όνομα του πατρός» είναι ορισμένες από τις έννοιες που θα εξεταστούν και θα αποσαφηνιστούν πλήρως.
Τι είναι η ψυχανάλυση; Σε ποιες αρχές βασίζεται η ισχύς την οποία έχει; θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό το ερώτημα απασχόλησε τον Λακάν σε όλη του τη διδασκαλία. Είναι μήπως μια σύγχρονη παραλλαγή της ψυχοθεραπείας, που υπήρχε ανέκαθεν μια μορφή υποβολής, μαγικής σκέψης ή σαμανισμού; Μήπως αποτελεί μια ανακάλυψη χωρίς προηγούμενο, που συνδέεται με τις πολιτιστικές ανατροπές που έφερε η νεωτερικότητα, και ιδιαίτερα με την ανάδυση της σύγχρονης επιστήμης, όπως πίστευε ο Λακάν; Η προσπάθειά του να εντοπίσει την ιδιαίτερη θέση της μέσα στο πεδίο των σύγχρονων επιστημών είχε συνέπειες και στην πρακτική και στον προσανατολισμό του. Έτσι, το πρόβλημα είναι: Πώς μπορούμε να σκεφτούμε αυτή τη θέση;
Η ψυχανάλυση συναντά διαρκώς αντιστάσεις, που υποκινούνται από την ίδια την αναλυτική διαδικασία και τις εσωτερικές της δυσκολίες. Πρώτος ο Φρόυντ αντιμετώπισε αυτές τις αντιστάσεις, γεγονός που τον οδήγησε να επανεξετάσει, κατά τη διάρκεια του ’20, τις θεωρητικές διατυπώσεις που έκανε αρχικά. Στη δεκαετία του ’50, ένα είδος ψυχανάλυσης made in USA είχε ανάλογες επιπτώσεις. Χρειάστηκε να κινητοποιήσει το παράδοξο με τη διδασκαλία του ο Λακάν για να ανοίξει και πάλι ο δρόμος προς τη φροϋδική εμπειρία. Έτσι η ψυχανάλυση εφευρίσκεται κάθε φορά μέσα από τα ιστορικά στοιχήματα του καιρού. «Αυτός που δεν μπορεί να προσανατολιστεί στον ορίζοντα της υποκειμενικότητας της εποχής του» δε θα πρέπει να την εξασκεί. Αυτή ήταν η συμβουλή που έδινε ο Λακάν σε όσους ήθελαν να γίνουν ψυχαναλυτές.
Η σύγχρονη εποχή αναδεικνύει τον πολιτιστικό ρόλο της ψυχανάλυσης, η οποία δεν περιορίζεται βέβαια στο ζήτημα της θεραπείας. Τούτο όμως δε σημαίνει ότι η θεραπευτική διάσταση έρχεται σε δεύτερη μοίρα, πράγμα που πιστοποιείται όχι μόνο από τις αρχικές αλλά και από ορισμένες από τις τελευταίες αναζητήσεις του Λακάν. Με τους σχολιασμούς που έκανε και τις ανατροπές που επέφερε σε άλλους κλάδους μάθησης και άλλες περιοχές του λόγου, ο Λακάν μπορεί επίσης να ενδιαφέρει και όσους δεν είναι ψυχαναλυτές. Ταυτόχρονα έθετε έναν προβληματισμό για την ιδιαίτερη τοποθέτηση της ψυχανάλυσης στο πεδίο των συγκροτημένων μαθήσεων. Τα πρώτα χρόνια,τα Σεμινάρια του Λακάν πραγματεύονται τις κλινικές περιπτώσεις του Φρόυντ. Η θεματική αυτή επιλογή απορρέει από τη θέση που πρέσβευε ο Λακάν και την οποία εξέφρασε στην αρχή της ομιλίας του το 1953: ότι θεωρία και τεχνική στην ψυχανάλυση δεν είναι παρά ένα και το αυτό πράγμα. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη θεωρία και την πρακτική της ψυχανάλυσης. Είναι μια πράξη (praxis), ή ακόμα καλύτερα, μια μέθοδος. Σε αυτό οφείλεται και η δυσκολία να προσδιοριστεί η θέση της ψυχανάλυσής ανάμεσα σε άλλους υπάρχοντες κλάδους της γνώσης. Γιατί δεν είναι η πρακτική εφαρμογή προϋπάρχουσας θεωρίας και γιατί δεν έχει ένα ορισμένο πειραματικό πρότυπο που να μπορεί να το αναπαράγει εσαεί. Η ψυχαναλυτική αγωγή κάθε φορά συνιστά μια απόλυτα μοναδική περιπέτεια.

Δεν είναι ούτε πειραματική επιστήμη ούτε και κάποια μυητική πρακτική.Υπάρχει κάτι στην ψυχανάλυση που ξεφεύγει από τις τρέχουσες ταξινομήσεις. Κι αυτό, καθώς υποστηρίζει ο Λακάν, είναι καλό και πρέπει να μείνει έτσι. Μάλιστα, ποτέ δεν έπαψε να προβληματίζεται πάνω σ’ αυτό το σημείο. Η εμπειρία για την ψυχανάλυση δεν έχει τη σημασία που έχει αυτός ο όρος στην επιστήμη. Πρόκειται για μια ριζική και μοναδική εμπειρία. Έτσι, ο Λακάν καταλήγει στο να δώσει έναν κυκλικό οιονεί-ορισμό:
«Η ψυχανάλυση είναι η αγωγή που αναμένουμε από έναν ψυχαναλυτή».
Η ψυχαναλυτική τεχνική απορρέει από την αναγκαιότητα ενός αυτιού, ενός άλλου, ακροατή. Η ψυχανάλυση του υποκειμένου δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνο μ’ έναν ψυχαναλυτή. Αυτό μας υπενθυμίζει ότι το ασυνείδητο είναι ουσιαστικά ομιλία, ομιλία του άλλου, η οποία μάλιστα δεν μπορεί να αναγνωριστεί παρά όταν σας την επανεκπέμπει ο άλλος. Το ενδιαφέρον της ψυχανάλυσης είναι αναμφισβήτητο γι’ αυτόν που παλεύει μέσα σε ψυχικά προβλήματα, όποια κι αν είναι τα συμπτώματα. Πρέπει επίσης να αντιτασσόμαστε σε μια ορισμένη κατηγορία αναλυτών που φαντάζονται, ότι η ψυχανάλυση είναι η πανάκεια που ρυθμίζει όλα τα προβλήματα του κόσμου και ισχυρίζονται ότι έχουν απαντήσεις για όλες τις ανθρώπινες καταστάσεις. Η ψυχανάλυση μας δίνει τη δυνατότητα να απαντήσουμε σε ζοφερά υπαρξιακά ερωτήματα, οδηγεί στη θεραπεία, αλλά δε νομίζω ότι είναι ωφέλιμη για το άτομο που εκλαμβάνει αυτό το διάβημα ως μια φιλοσοφική μελέτη εγκεφαλικού τύπου. Δεν εισερχόμαστε σε ανάλυση όπως θα προσχωρούσαμε σε μια θρησκεία. Υπό αυτή την έννοια, είναι πολύ αμφίβολο ότι η ψυχανάλυση, όπως αναθεωρήθηκε από τον Lacan των τελευταίων χρόνων της ζωής του, αποφέρει οτιδήποτε χρήσιμο, ενδιαφέρον και ανανεωτικό.
Στο σύνολό της η λακανική ψυχανάλυση περιστρέφεται γύρω από την επέλευση της γλώσσας που αποτελείται από λόγια σημαδεμένα από την ψυχική πραγματικότητα του κειμένου, μακριά από όλα τα τεχνάσματα των λόγων που παράγει η μάσκα των συμβάσεων. Η ψυχανάλυση, σύμφωνα με τον Lacan, έχει αυτιά μόνο γι’ αυτό που γεννιέται από τις αβεβαιότητες των μύχιων περιοχών της ψυχής. Η ψυχανάλυση βοηθά στη δημιουργία λέξεων για να μπορέσουμε επιτέλους να πούμε τα πράγματα, δηλαδή να μπορέσουμε να τα ζήσουμε. Η συμβολοποίηση μπορεί να φαίνεται περιοριστική, αλλά αποτελεί το νόμο που επιτρέπει την πρόσβαση στη γλώσσα και εξουσιοδοτεί τη μονιμότητα της έννοιας. Η λέξη, σύμβολο της ιδέας, είναι μια αφαιρετική μετάφραση της αρχικής σκέψης. Είναι εξαιρετικά ματαιωτικό και μας προκαλεί αγανάκτηση να μην μπορούμε ποτέ να πούμε ακριβώς το βάθος της σκέψης μας.Η ψυχανάλυση είναι μια τεχνική που σέβεται το ανθρώπινο πρόσωπο, έτσι όπως το εννοούμε σήμερα έχοντας αντιληφθεί πια ότι κι αυτό έχει το τίμημά του, και όχι μόνο το σέβεται, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει διαφορετικά.
Η ανάλυση μας οδηγεί στα σταυροδρόμια όπου η σοφία διαφωτίζει την άγνοιά μας. Στην ανακάλυψη ότι αυτά που λέμε μπορούν να είναι η άρνηση της σκέψης μας, ή ότι μια ομιλία, αναιρεμένη από τη στιγμή που εκφέρεται, είναι απλώς μια αλήθεια που δεν είναι συνετό να αρθρώσουμε. Η ψυχανάλυση κινείται πέρα από την ψυχολογία και τα υβρίδιά της. Υπεραπλουστεύοντας, μπορούμε να δηλώσουμε ότι οι διαταραχές με τις οποίες ασχολείται η ψυχανάλυση ανήκουν σε δύο τάξεις: αφενός είναι οι ψυχικές ή ψυχοσωματικές διαταραχές που προέρχονται άμεσα ή έμμεσα από την ενοχή, και αφετέρου οι διαταραχές που προκύπτουν από την αποστέρηση της ευχαρίστησης, η οποία απορρέει από την κατάχρηση ηθικότητας. Το «Καλό» και το «Κακό» γεννούν τις ψυχικές διαταραχές. Η απάντηση της ψυχανάλυσης δεν μπορεί λοιπόν σε καμιά περίπτωση να είναι μια ηθική κρίση. Η ψυχανάλυση διδάσκει στον άνθρωπο το μέτρο. Αυτή μας οδηγεί στο να επανεξετάσουμε τις «αλήθειες» μας. Ποιος είναι όμως ο θεμελιώδης μηχανισμός που διέπει την ψυχανάλυση; Ο λόγος. Ο λόγος είναι τόσο δραστικός. Είναι κατά κάποιο τρόπο το όχημα της θεραπείας επειδή ακούγεται από κάποιον, δηλαδή τον αναλυτή.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι μια ψυχανάλυση δεν μπορεί να είναι διδακτική [να καταλήξει, δηλαδή, στη διαμόρφωση ενός νέου ψυχαναλυτή], παρά μόνο μέσα από τα αποτελέσματά της, τα οποία πιστοποιούνται εκ των υστέρων. Πράγματι, πώς θα μπορούσε κανείς να προεξοφλήσει τα αποτελέσματα μιας ανάλυσης εκ των προτέρων και να την αναγορεύσει εξαρχής ως διδακτική; Η θεωρία του Λακάν δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ψυχαναλυτική πρακτική και από τη μετάδοση της ψυχανάλυσης. Η ψυχανάλυση είναι μία πράξη, μια μέθοδος. Δεν είναι απλώς μια τεχνική που εφαρμόζει μια θεωρία. Συμπερασματικά, «η ψυχανάλυση είναι μη μεταδόσιμη». Ο κάθε αναλυτής πρέπει να αναλάβει την ευθύνη της ψυχανάλυσης για τον εαυτό του: Εναπόκειται στον κάθε ψυχαναλυτή να επανεφεύρει την ψυχανάλυση. Πρέπει κάθε ψυχαναλυτής, μέσα από ότι κατάφερε να βγάλει τον καιρό που ήταν ο ίδιος αναλυόμενος, να βρει τον τρόπο με τον οποίο θα κάνει την ψυχανάλυση να διαρκέσει. Έτσι, ψυχαναλυτής είναι αυτός που είναι σε θέση να αναλάβει την ευθύνη της ψυχανάλυσης για την ψυχανάλυση.

Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ
Ο Lacan συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό στην εξέλιξη της ψυχανάλυσης. Ορισμένα φτωχά μυαλά που συναντώνται κυρίως στους βάλτους μιας αυτάρεσκης ψυχανάλυσης, εκκινούν από το γεγονός ότι η ψυχανάλυση είναι μεταβλητή και ασταθής και καταλήγουν να αισθάνονται παγιδευμένοι και να ισχυρίζονται ότι είναι αναποτελεσματική ή αδύνατον να διδαχθεί. Δε συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο. Η ψυχανάλυση εξελίσσεται με αφετηρία τις ανακαλύψεις εκείνων που τολμούν να εκθέσουν τα δικά τους προβλήματα, τις δικές τους περιπλανήσεις. Το να πάψει να ελπίζει κανείς ότι υπάρχουν βεβαιότητες είναι ένα σημαντικό αποτέλεσμα της ανάλυσης.
Σ’ αυτό τον ίδιο δρόμο που χάραξε ο Freud μας οδηγεί ο Lacan στα πρώτα κείμενα και σεμινάριά του. Σαν ένας δάσκαλος του Ζεν μεταχειρίζεται το παράδοξο. Αυτή η παρομοίωση δεν έχει τίποτα το πρωτότυπο, αφού ανοίγει το σεμινάριό του πάνω στα τεχνικά γραπτά του Freud συγκρίνοντας τον εαυτό του με δάσκαλο του Ζεν. Ένας λακανικός αναλυτής δε θα έπρεπε να ανήκει σε αυτό το είδος υπό εξαφάνιση που, τον καιρό του σταλινισμού, ονομαζόταν στατευμένος μαχητής. Απεναντίας η διδασκαλία του Jacques Lacan πάει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Πηγαίνει προς το άνοιγμα, την αμφισβήτηση των ιδεών που έχουμε ασπαστεί. Ο Lacan ανοίγει ορίζοντες, γκρεμίζει τα παραπετάσματα, σπέρνει την αμφιβολία, υποδαυλίζει τη φωτιά και προκαλεί καταιγίδα. Η διδασκαλία του Lacan δεν απευθυνόταν στην πεζή αντίληψη, ευνοούσε την κουλτούρα. Έκανε το λάθος να πιστεύει ότι το μήνυμά του γινόταν πάντα σαφώς αντιληπτό. Άλλοι ενδιαφέρθηκαν μόνο για τις εκκεντρικότητές του και άλλοι, παραδόξως, ερμήνευσαν τις πιο τρελές συμπεριφορές του σαν θεϊκούς χρησμούς. Άλλοι, πάλι, αναζήτησαν μια τεχνικά στα ποιητικά του ξεσπάσματα.
Έπαιξε με το μοναδικό εργαλείο που διαθέτει ο αναλυτής, το λόγο. Κάθε λέξη, ακόμα και η πλέον ανώδυνη, έχει πολλαπλά νοήματα. Όταν το γνωρίζουμε, το έργο του φαίνεται σαν ένα είδος γλωσσικού κολάζ. Διασταυρώνει όπως οι λύτες του σταυρολέξου, αναμειγνύει όπως ο Raymond Devos, μυστικοποιεί όπως ο André Breton, βιάζει όπως ο Sade, σαγηνεύει όπως ο Δόν Ζουάν, αναστατώνει όπως ο Poe, «ζωγραφίζει» όπως ο José Mor;ia de Hérédia. Χωρίς όρια, πηγαίνει ολοένα και πιο μακριά, πάντα προς διαφορετική κατεύθυνση, δεν πρέπει να τον ακούμε ή να τον διαβάζουμε πιστεύοντας ότι στη θέση της ψυχής έχει την αλήθεια.
Τα τεχνάσματα και οι ιδιομορφίες του είναι άχρηστα τελικά. Μας προκαλεί σαν να ήθελε να μας περάσει ένα μήνυμα που δεν πρέπει να ακολουθήσουμε. Ο Lacan είναι μια μεγαλοφυΐα του ρητορικού λόγου, τον οποίο δεν πρέπει ούτε να μιμηθούμε ούτε να θαυμάσουμε. Πρέπει να βάλουμε μουσική στην κακοφωνία του. Μέσα σε αυτές τις προκλητικές καρικατούρες, στο στυλ του Ιερώνυμου Μπος που μας έδειξε στη διάρκεια της ζωής του, υπάρχει μια διδασκαλία που πρέπει να κρατήσουμε. Παράξενος τύπος που αναμφίβολα συγκλόνισε τους κύκλους της παριζιάνικης διανόησης με τα θορυβώδη του «νούμερα», αλλά που, ακόμα και σήμερα, δεν έχει αποκαλύψει όλο του τον πλούτο. Υπήρξε, κατ’ εικόνα της εργασίας του πάνω στην ψυχανάλυση
παράδοξος. Το μήνυμα του Lacan πρέπει να αραιώνεται και να χορηγείται μόνο σε ομοιοπαθητικές δόσεις. Αλλά ας μην πλανιόμαστε, δεν είναι όλα θεμελιωμένα, δεν έχουν κάποιο κρυφό νόημα όλες οι υπερβολές του. Ο Lacan έφερε στη σύγχρονη ψυχανάλυση την αμφισβήτηση και τη διαλεκτική. Προτρέπει τους μελλοντικούς ψυχαναλυτές να αυτοαμφισβητούνται, να αποφεύγουν τη ρουτίνα των θεωρητικών ή τεχνικών ηθών και εθίμων. Δεν πρέπει να πιστέψουμε πως αποτελεί απλώς ένα ακόμα ρεύμα του ψυχαναλυτικού κινήματος. αντίθετα, είναι αυτός που μας βοήθησε να ανακαλύψουμε ξανά τον Freud, είναι απευθείας απόγονός του, συνεχιστής του. Αλλά όμως μας έκανε να χάσουμε και την ασφάλεια, μας έκανε να χάσουμε την ψευδαίσθηση των βεβαιοτήτων μας, πράγμα που φανερώνει και την αιτία που ακόμα είναι στόχος αμφισβήτησης.

La desire sur un mur digital

J' ai vraiment ete pique, d' une mouche, pas la famouse mouche tse-tse, mais d' une autre mouche (muse, 'μη-ούσα') qui m' a precipite, tous azimuts, pour apporter le memoire.
Or, on dirait que j' ai ete pique d' une Autre muse, ou plutot ai-je ete mordu par un remord, mordu par une pensee, quelque chose comme 'la desire sur un mur digital'. La desire etant en l' occurrence la psychanalyse. Le lieu et les liens etant en l' occurrence des mathematiques, mais pas seulement!

Le lieu et les liens
Le lieu comme un discours ou s' articulent des places et des elements (J.Lacan) et les liens (dans l' optique que fait sens, et meme operation, de distinguer le temps epistemique, le temps de savoir, le temps erotique, celui qui comporte un lien avec ce que Lacan a appele l' objet petit a), comme les liaisons. Le temps est un effet, un effet que l' on devrait pouvoir articuler a une structure qui le determine. Ayant ou moins efflure le theme du temps, je me faisais un devoir de dire quelque chose de l' espace. L' espace, dans la psychanalyse, n' est pas implique comme l'etendue, mais bien comme le lieu. Ce qui en grec se dit, vous ne l'ignorez pas, 'topos'. Ce vecteur, cette indication conduisait tout droit la ou Lacan nous a laisse un titre et peu d'autre chose, un titre presque ultime de son enseignement, 'Le topologie et le temps'.

L'espace et le temps

C'est la version lacanienne du binaire l'espace et le temps. Dans la psychanalyse, ca se corrige de ce que l'espace y est implique d'une autre facon qui, au gre de Lacan, oblige a passer par les lieux. Ce qui est reste miroitant, c'est l'instance d'une nouvelle esthetique, au sens propre, d'une nouvelle doctrine de l'espace et du temps lies l'un a l'autre de facon inedite. C'est ainsi donc que le temps m' a conduit ou lieu et j' y ai ajute le lien.

...................................................................................... συνεχίζεται
H επιθυμία, πάνω σε ένα ψηφιακό τοίχο (binaire) μέσω του Κυβερνοχώρου, αναδύει ένα καινούργιο υποκείμενο (όπως στον πρώϊμο Λακάν 'η ανάδυση του υποκειμένου του ασυνειδήτου') με συνδέσμους, που απουσιάζει το μικρό αντικείμενο -α, στη διαμεσολάβηση του φαντασιακού με το πραγματικό. Η επιθυμία μένει μετέωρη, στον ένα πόλο του διπόλου που τη συγκροτεί ( που είναι το πραγματικό! -το λακανικό δίπολο της επιθυμίας, περιγράφεται εύστοχα στον Αντιοιδίποδα των Ντελέζ και Γκυταρύ) και μένει έρμαια, στο φαντασιακό βραχυκύκλωμα του Βορρόμειου κόμβου της.

.......................................................................................................

O Φυσικός χώρος και ο Κυβερνοχώρος είναι δύο τελείως διαφορετικοί χώροι: Sinthome ('μαθήμιον'). Μπορεί όμως, να υπάρξουν συνδέσεις (liens)!
.......................................................................................................

Η όλη κατάσταση της ψυχικής συσκευής, κατά τη μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο, συνοδεύεται από μία ένταση (ιntensité) που το δυναμικό της (potensiel) μας δείχνει την αξία (valeur) του συνδέσμου (lien). H κατάσταση μετάβασης από το ένα σύστημα στο άλλο λέγεται εντροπία, σύμφωνα και με το δεύτερο νόμο της Θερμοδυναμικής. Για την ψυχανάλυση και τον Lacan στο σύστημα RSI το πέρασμα από τον Κυβερνοχώρο (Φαντασιακής τάξης κυρίως, αλλά με αντικείμενα κάτω από το 'πέπλο') στην πραγματικότητα του Φυσικού κόσμου (χώρου του Πραγματικού), μέσω της εντροπίας, αναδεικνύει τον δεσμό (relation) με την αξία του στο Συμβολικό επίπεδο (πάλι μέσω εντροπίας), όπου η εντροπία (πλήρης συμπτωμάτων) είναι η κατάσταση της ψυχικής συσκευής που αποσταθεροποιεί το Υποκείμενο (πλήρες μικρών αντικειμένων -α) οδηγώντας το στην απόλαυση (juissance).

......................................................................................................

Σήμερα λοιπόν, η έννοια φυσικός τόπος, δεν ισχύει σαν καθορισμένος χώρος στο διαδίκτυο, σημασία έχει μόνο ο κυβερνοχώρος. Στο σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, το ερώτημα είναι, που θα οδηγήσει η μείξη της τεχνολογίας με τα υπόγεια ρεύματα των ανθρωπιστικών επιστημών; Η ανθρωπότητα, αναζητεί, νέες μυθολογίες για να καθορίσει το μέλλον της; Αναδύεται το φιλοσοφικό δίλλημα: η ανθρωπότητα θα στρέψει το δυναμικό της στην εξισορρόπηση του φυσικού κόσμου (κατανοώντας τις ανάγκες του φυσικού περιβάλλοντος); ή θα οδηγηθεί, βαθύτερα, στις αρχετυπικές σφαίρες του κυβερνοχώρου (της εικονικής πραγματικότητας με τις μυριάδες δυνατότητες που ξετυλίγουν ενώπιόν της), με όλους τους ψυχολογικούς κινδύνους που ελλοχεύουν.
Οι νεότερες γενεές, επιδεικνύουν, έντονες τάσεις στις σύγχρονες όψεις της τεχνολογίας και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Ο κυβερνοπάνκ συγγραφέας Μπρούς Στέρλινγκ παρατήρησε εύστοχα: ‘Σήμερα, για ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων, η υποτιθέμενη διαχωριστική γραμμή μεταξύ ανθρωπιστικών και τεχνολογικών επιστημών, δεν υπάρχει πλέον!'.
Ο κυβερνοχώρος, ως ψηφιακός τόπος της τεχνοεπιστήμης, είναι ένας ιδιαίτερος χώρος διεπαφής υποκειμένων, πρακτικών και τεχνολογιών. Παρουσιάζεται ως χώρος διαφυγής απ΄ την «πραγματικότητα» (μπορούμε να μεταμορφωνόμαστε κατά βούληση) ή ως υβριδικός χώρος μέσα στον οποίο συμφιλιώνονται και μετουσιώνονται πολιτισμικοί πόλοι.
....................................................................................................................................................................

Η τοπολογία του νευρικού μας συστήματος, δεν υποδεικνύει κάποια τάξη με την έννοια της ιεραρχίας. Η τυπική περιγραφή του νευρικού συστήματος δεν είναι δυνατή με τα εργαλεία της κλασικής δυαδικής (binaire) λογικής, αλλά με την έννοια της ετεραρχίας (δηλαδή της συνεργατικής και συνδυασμένης δράσης). Συνεπώς θα έχουμε χαοτική ανάπτυξη του κυβερνοχώρου, αλλά και της συνδυαστικής ικανότητας (ετεραρχίας) που αντιδρά στην καθορισμένη ιεραρχία πραγμάτων.      Dimitris Tziolas
O Δημήτρης γράφει...
Μικρό πόνημα, (100 σελίδων περίπου).... τμήμα του, (ανωτέρω παρατίθεται....)

Πωλ Βαλερύ

Επιλογή από τους Στοχασμούς του

(Στιγμή, 1996)* Πωλ Βαλερύ (1871-1945).
Ο εκφραστής της "καθαρής ποίησης" (poesie pure.
«Ότι δεν έχει σταθεροποιηθεί δεν είναι τίποτα. Ότι έχει σταθεροποιηθεί είναι νεκρό.
»Ένα καλά περιγεγραμμένο συναίσθημα είναι ένα συναίσθημα ακρωτηριασμένο.
»Η ελευθερία είναι σημάδι, ανταμοιβή, αποτέλεσμα σοφής πειθαρχίας. Μόνο ο χορευτής ξέρει να περπατά, ο τραγουδιστής να μιλά, ο στοχαστής να χαμογελά.
»Πρέπει, κατά κάποιον τρόπο, να τιμούμε, να σεβόμαστε τις δυσκολίες που παρουσιάζονται. Μια δυσκολία είναι ένα φως. Μια ανυπέρβλητη δυσκολία είναι ένας ήλιος.
»Η πιο μεγάλη απόλαυση είναι το πλησίασμα της απόλαυσης.
»Όποιος κάνει το καλό από καθήκον, το κάνει άσχημα, και το κάνει χωρίς τέχνη.
»Η αδυναμία της δύναμης είναι ότι δεν πιστεύει παρά στη δύναμη.
»Οι μύθοι είναι οι ψυχές των πράξεων και των ερώτων μας. Δεν μπορούμε να δράσουμε παρά κατευθυνόμενοι προς ένα φάντασμα. Δεν μπορούμε να αγαπήσουμε παρά αυτό που δημιουργούμε.
»Πολιτική είναι ο χειρισμός του περισσότερου από το λιγότερο, του τεράστιου αριθμού από τον μικρό, του πραγματικού από τις εικόνες και τις λέξεις.
»Ιδέες, εκτιμήσεις, καθαρά εθνικές οδηγούν τα έθνη στο χαμό τους,
Θα ήθελα ένα έθνος να ήταν βουβό για τη δόξα και για τα πλεονεκτήματά του και να μη μιλούσε ποτέ για τον εαυτό του.
Θα ήθελα ένα έθνος να είχε την πολιτική του πιθανού μέλλοντος και όχι του παρελθόντος του.
Η Ευρώπη είναι γεμάτη από ταυτόχρονες αψίδες θριάμβου που το άθροισμά τους είναι μηδέν. Όχι όμως και το άθροισμα των μνημείων στους νεκρούς.
»Η βία είναι μια μορφή βλακείας.
»Η ειρήνη είναι, ίσως, η κατάσταση πραγμάτων που σ’ αυτήν η φυσική εχθρότητα των ανθρώπων μεταξύ τους εκδηλώνεται με δημιουργίες, αντί να μεταφράζεται σε καταστροφές, όπως γίνεται στον πόλεμο.
»Μια εκπαίδευση που δεν σου διδάσκει να θέτεις στον εαυτό σου ερωτήματα είναι κακή. Ο μαθητής πρέπει να ρωτά, όχι ο δάσκαλος.
»Εκπαίδευση –το σύστημα των «λαμπρών μαθητών» [...] έχοντας ζήσει μόνο από τα 5 ή 6 πρώτα χρόνια εργασίας της νόησής τους, εντελώς προσδιορισμένο στόχο. Που όταν τον πετύχουν, αποδεικνύονται ανίκανοι να δημιουργήσουν άλλους.
»Ο καλλιτέχνης ζει στην οικειότητα της αυθαιρεσίας του και στην αναμονή της αναγκαιότητάς του.
»(ο καλλιτέχνης) δεν ζητά παρά τα δυσκολότερα δάκρυα και τη δυσκολότερη χαρά, που αναζητούν την αιτία τους και που δεν την βρίσκουν καθόλου μέσα στην εμπειρία της ζωής...
Ένα έργο μουσικής απόλυτα καθαρής, μια σύνθεση του Σεβαστιανού Μπαχ, π.χ., που δεν δανείζεται τίποτε από το συναίσθημα, αλλά που κατασκευάζει συναίσθημα χωρίς μοντέλο, και που όλη η ομορφιά του έγκειται στους συνδυασμούς του, στην οικοδόμηση μιας χωριστής ενορατικής τάξης, είναι ένα ανεκτίμητο απόκτημα, μια τεράστια αξία που βγήκε από το μηδέν...
»Όλο το πρόβλημα της τέχνης έγκειται στη σύνδεση των διαδικασιών της ζωντανής φύσης με την πράξη του ανθρώπινου τύπου. Τραγουδώ σημαίνει δίνω σε μια φωνή τη μορφή ενός φυτού που μεγαλώνει –ή της δραστηριότητας ενός πουλιού μέσα στο χώρο.
»Η μίμηση, η περιγραφή, η αναπαράσταση του ανθρώπου ή των άλλων πραγμάτων δεν σημαίνει μίμηση της φύσης στη λειτουργία της: σημαίνει μίμηση των προϊόντων της, και αυτό είναι τελείως διαφορετικό.
»Ο ορισμός του Ωραίου είναι εύκολος: είναι αυτό που απελπίζει.
»Τίποτε ωραίο δεν μπορεί να συνοψιστεί.
»Η ομορφιά έγκειται στην αδυναμία να χωρίσεις χωρίς απώλειες
- τη συγκίνηση απ’ αυτό που συγκινεί
- τη μορφή από το περιεχόμενο
- τον τρόπο της δημιουργίας από το δημιούργημα και στην ανανέωση της επιθυμίας από την ίδια την ικανοποίηση.
»Ένας άνθρωπος μου φαίνεται τόσο λιγότερο «ευαίσθητος» όσο περισσότερο επιδεικνύει και χρησιμοποιεί το συναίσθημά του.
»Δεν πρέπει όμως να συμπεραίνει κανείς την απουσία από τη σιωπή.
»Οι αισιόδοξοι γράφουν άσχημα.
»Αυτό που λέω με αλλάζει. Ακόμα και ειπωμένο στον εαυτό μου. Και ίσως είμαι προσδιορισμένος απ’ ότι έχω εκπέμψει –όχι απ’ ότι έχω υποστεί.
»Δεν θα ήμουν εγώ, αν δεν μπορούσα να είμαι ένας άλλος.
»Η φιλία, η αγάπη είναι να μπορείς να είσαι αδύναμος μαζί με κάποιον άλλο.
»Ο έρωτας απευθύνεται σ’ αυτό που είναι κρυμμένο μέσα στο αντικείμενό του.
»Μερικοί αναζητούν τις γυναίκες για να τις απολαύσουν κι έπειτα να σκέφτονται ελεύθερα άλλα πράγματα. Κι έτσι έχουν την τάση να επιθυμούν την αλλαγή γυναικών. Άλλοι έχουν μια γυναίκα όπως έχει κανείς τις παντόφλες του, άνετα οι ίδιες. Λίγοι όμως, απειροελάχιστοι, επιθυμούν στη γυναίκα ένα ζωντανό ον, πάντα γεμάτο ανακαλύψεις και θέλγητρα, ένα μικρό κόσμο που ενώ τον κατέχουν από όσο πιο κοντά γίνεται, εκείνος διατηρεί ακόμα ένα άπειρο σκοταδιού και μυστικών.
Αυτοί γίνονται οι πραγματικοί εραστές. Αλλά είναι σπανιότατοι, κι εκείνοι που θα μπορούσαν να είναι έτσι, πέφτουν σε γυναίκες που έχουν ακριβώς τη φύση των ανδρών που ανέφερα στην αρχή.
»Μάλλον φαίνεται αδύνατον, αυτός που σ’ αγαπά να σε γνωρίζει βαθιά –Το βάθος δεν είναι ποτέ αξιαγάπητο. [...]
Δεν είμαι εγώ αυτό που αγαπάτε –(και τι είναι εγώ;). Δεν είναι, θέλω να πω, αυτό το εγώ που ο ίδιος αποδίδω στον εαυτό μου –είναι ένα ον φτιαγμένο μόνο από την προσδοκία σας και από μερικές όψεις του εαυτού μου. Αυτό φαίνεται καθαρά από τη συνέχεια του έρωτά σας, όπου μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι αναλώνεστε στο να αρνείστε και να σβήνετε όλα τα πρόσωπα και τις όψεις μου που δεν εναρμονίζονται μ’ αυτή την Ιδέα που ανταποκρίνεται τόσο καλά στην ανάγκη σας. Ενισχύεται, αντίθετα, τα χαρακτηριστικά που της ταιριάζουν. Κι επομένως, όσο περνά ο καιρό, τόσο περισσότερο διαφορετική γίνεται η ιδέα από το υποτιθέμενο πρότυπό της.
»Έρωτας, Πνεύμα –οι δυο μορφές του απελπισμένου αγώνα κατά του Νόμου της απώλειας.
»Η μεγαλύτερη άγνοια είναι να μην ξέρεις ποια ερωτήματα δεν πρέπει να διατυπώνονται. Σημαίνει ότι μπερδεύεις τα αληθινά προβλήματα με τα ψευδοπροβλήματα.
»Η μνήμη δεν «χρησιμεύει» τόσο στην αναπαράσταση του παρελθόντος, όσο στη συγκρότηση του διαρκούς, του χωρίς εποχή, ευκαιριακά, σύμφωνα με τα ερεθίσματα του παρόντος.
»Η μνήμη είναι το μέλλον του παρελθόντος.
»Και στο πιο αμυδρό φως ξαναχτίζω το ύψος απ’ όπου θα πέσω μετά.
»Καμιά μεμονωμένη λέξη δεν έχει νόημα. Έχει μια εικόνα, αλλά οποιαδήποτε, και η λέξη δεν αποκτά ΤΗ σημασία της παρά μέσα σε μια οργάνωση –με αφαίρεση ανάμεσα ΣΤΙΣ σημασίες της.
»Δεν ολοκληρωνόμαστε ως άνθρωποι με την όραση και με την αφή. Μας χρειάζεται να μιλούμε, να κάνουμε να μιλά το πράγμα, σαν να ήταν όριο, κατώφλι, η έναρθρη έκφραση.
»Πιο πέρα, πιο πριν από τα ονόματα είναι οι αντωνυμίες, που είναι ήδη πιο αληθινές και πιο κοντά στην Πηγή, Κι αυτές οι λέξεις που έρχονται στους εραστές και στις μητέρες, και που είναι της στιγμής, της εγγύτητας της αίσθησης της ζωής –όταν η σάρκα πολύ κοντά στη σάρκα ψελλίζει.
»Κάθε αληθινός ποιητής είναι αναγκαστικά πρώτης τάξεως κριτικός.
»Αυτό που κάνεις άριστα είναι αναπόφευκτη παγίδα.
»Από την ίδια εντύπωση ο ένας φτιάχνει ένα τραγούδι, ο άλλος μια «αναλυτική» θεωρία.
»Η αταξία του πνεύματος είναι δημιουργική –αλλά δεν δίνει παρά το καινούργιο έμβρυο. Τη ζωή και όχι το βιώσιμο. Χρειάζεται να κυοφορήσεις και να γεννήσεις μετά τη γονιμοποίηση αυτή.
»Η Ποίηση είναι η προσπάθεια απεικόνισης, με τα μέσα της έναρθρης γλώσσας, εκείνων των πραγμάτων ή εκείνου του πράγματος που επιχειρούν σκοτεινά να εκφράσουν οι κραυγές, οι θωπείες, τα φιλιά, οι στεναγμοί κτλ., και που μοιάζουν να θέλουν να εκφράσουν τα αντικείμενα με τη φαινομενικότητα της ζωής ή με το υποτιθέμενο σχέδιο που διαθέτουν. Το πράγμα αυτό δεν μπορεί να οριστεί διαφορετικά. Έχει τη φύση της ενέργειας, της διέγερσης, δηλαδή της δαπάνης.
»Ποίηση:
Δάκρυα που ξέρετε πιο πολλά από μένα
Εκπλήξεις της ζωής που ξέρετε πιο πολλά από μένα
Διακυμάνσεις, αφθονίες ή εκκρεμότητες
Της ροής των πηγών της ζωής,
που ξέρετε πιο πολλά από μένα (κτλ)
Άμεση γλώσσα της πραγματικότητάς μου
Φωνή της (πρωτόγονης) ουσίας μου
Ευαισθησία του ίδιου του αισθητού
(Εκφράσεις που είστε το εκφρασμένο πράγμα)
και που κάνετε το είναι να γίνεται αισθητό, να εκδηλώνεται μέσα στο γνωρίζειν σαν διαταραχή. [...] Effects, εκφράσεις που σχηματίζονται μέσα στην καθαρότητα και στην ομοιογένεια της γνώσης όταν πλησιάζουμε σε κάποια όρια. (Η τεχνητή δημιουργία αυτών των effects είναι ποίηση)
»Ποίηση είναι σχηματισμός, με το σώμα και με το πνεύμα σε δημιουργική ένωση, αυτού που ταιριάζει σ’ αυτή την ένωση και την διεγείρει ή την ισχυροποιεί.
Ποιητικό είναι κάθε τι που προκαλεί, αποκαθιστά αυτή την ενωτική κατάσταση.
Σώμα εννοούμε τα εκφραστικά μέρη του σώματος και τις κινήσεις τους.
»Αρμονικές. -Αρμονικές ψυχο-φυσικές γενικεύσεις –είναι η ουσία της ποίησης. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση του τραγουδιού, της αντήχησης.
»Ποίηση είναι αυτό που δεν μπορεί να συνοψιστεί. Μια μελωδία δεν συνοψίζεται.
»Το να φιλοσοφείς με στίχους ήταν και είναι ακόμα σαν να θέλεις να παίξεις τόμπολα με τους κανόνες του σκακιού.
»Για έναν ποιητή, το θέμα ποτέ δεν είναι να πει ότι βρέχει. Το θέμα είναι ...να δημιουργήσει βροχή.
»Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μια τόσο αόριστη ιδέα για την ποίηση, που αυτή η ίδια η αοριστία της ιδέας τους είναι γι’ αυτούς ο ορισμός της ποίησης.
»Αυτός που γράφει στίχους χορεύει στο σχοινί. Περπατά, χαμογελά, χαιρετά, κι αυτό δεν έχει τίποτε το εξαιρετικό μέχρι τη στιγμή που παρατηρεί κανείς ότι αυτός ο τόσο απλός και άνετος άνθρωπος τα κάνει όλα αυτά πάνω σ’ ένα σχοινί πάχους ενός δαχτύλου.
»Το ποίημα –αυτός ο παρατεινόμενος δισταγμός ανάμεσα στον ήχο και στο πνεύμα.
»Δεν πρέπει να βάζεις σε στίχους τις ιδέες που γι’ αυτές ο πεζός λόγος είναι ικανός.
»Ο μεγάλος ζωγράφος Degas... είπε μια μέρα στον Mallarme: «Η δουλειά σας είναι διαβολεμένη. Δεν καταφέρνω να κάνω αυτό που θέλω, κι όμως είμαι γεμάτος ιδέες». Και ο Mallarme του απάντησε: «Δεν γίνονται με ιδέες οι στίχοι, αγαπητέ μου Degas. Γίνονται με λέξεις».
Ράινερ Μαρία Ρίλκε και Πώλ Βαλερύ

Möbius Strip

O Γερμανός μαθηματικός Άουγκουστ Φέρντιναντ Möbius (μαζύ με τον Johann Benedict Listing) το 1858 τη μελέτησε διεξοδικά και φέρει το όνομά του. H λωρίδα του Möbius χρονολογείται πιθανότατα από την αρχαία εποχή. Ένα χειρόγραφο ενός Αλεξανδρινού με διαγράμματα αλχημιστών περιέχει μια εικόνα με την οπτική αναλογία του Möbius. Αυτή η εικόνα, σε μια σελίδα με τίτλο "Η Chrysopoeia της Κλεοπάτρας», έχει την όψη ενός Ouroboros, και αναφέρεται ως το "One, All" .
Ένα μοντέλο μπορεί εύκολα να δημιουργηθεί με μια λωρίδα χαρτιού με μισή συστροφή, και στη συνέχεια, συνδέουμε τα άκρα της ταινίας μαζί για να σχηματίσουμε έναν βρόχο. Στον Ευκλείδειο χώρο, υπάρχουν στην πραγματικότητα δύο ειδών λωρίδας Möbius ανάλογα με την κατεύθυνση του μισού στρίψιματος: δεξιόστροφα ή αριστερόστροφα. Η λωρίδα Möbius ως εκ τούτου, έχει «ίση μεταχείριση» (σε δεξιόχειρα ή αριστερόχειρα).
Είναι εύκολο να βρείτε αλγεβρικές εξισώσεις που οι λύσεις τους έχουν την τοπολογία της ταινίας Möbius, αλλά σε γενικές γραμμές αυτές οι εξισώσεις δεν περιγράφουν το ίδιο γεωμετρικό σχήμα που γίνεται από στριμμένο χάρτινο υπόδειγμα που περιγράφεται παραπάνω. Ειδικότερα, η twisted(χάρτινου υποδείγματος) είναι οικοδομήσιμη επιφάνεια (που έχει μηδέν Gaussian καμπυλότητα). Ένα σύστημα διαφορικό-αλγεβρικών εξισώσεων που περιγράφει τα μοντέλα αυτού του τύπου, δόθηκε στη δημοσιότητα το 2007, μαζί με αριθμητική επίλυση του.

Πολ Ρικέρ - H ιδέα του θανάτου

Η Τέχνη της Ερμηνείας 24 5 2005
Ο Πολ Ρικέρ, ο σπουδαίος Γάλλος φιλόσοφος, που πέθανε στα 92 του χρόνια, διατήρησε μέχρι το τέλος τη ζωντάνια και τη νεότητα της σκέψης του. Μιλώντας πριν από δύο χρόνια σε μια ιταλική εφημερίδα, ο Ρικέρ περιέγραφε τη συμφιλίωσή του με την ιδέα του θανάτου ως εξής:
«Οπως το είπε και ο Μοντέν, εγώ ζω ένα είδος εξοικείωσης με τον θάνατο, από τη μια μεριά με το να τον αποδέχομαι ως μεγάλο ισοπεδωτή -ο φιλόσοφος πεθαίνει όπως και όλοι οι άλλοι- και από την άλλη νιώθωντας μια έντονη αγάπη για τη ζωή. Επιθυμώ να ζήσω, μου προξενεί χαρά το να ζω. Γι' αυτό οφείλω να παλεύω ενάντια στη θλίψη και μάλιστα ενάντια στην ευχαρίστηση που δίνει η θλίψη, αλλά και ενάντια στην απειλή της πλήξης, που έγκειται στο να λέμε: αυτό που συμβαίνει το έχω ήδη δει. Δεν θέλω να κάνω τον θάνατο μια πράξη ζωής, αλλά θέλω να αισθάνομαι ζωντανός ώς τη στιγμή του θανάτου» («Corriere della Sera», 1-3-03).
Ο θάνατος είχε σημαδέψει τη ζωή του Ρικέρ ήδη από τα πρώτα παιδικά του χρόνια. Γεννημένος στις 27 Φεβρουαρίου 1913, στις παραμονές του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, έμεινε από πολύ νωρίς ορφανός (η μητέρα του πέθανε έξι μήνες μετά τη γέννησή του και ο πατέρας του σκοτώθηκε στο μέτωπο το 1915). Το κενό που άφησε αυτή η διπλή τραγική απώλεια θα προσπαθήσει να το καλύψει με το πάθος του για τη γνώση, τη μελέτη και την έρευνα.
Διαδρομές του πνεύματος
Πνευματικός κληρονόμος του Χούσερλ και του χριστιανικού υπαρξισμού (Γκαμπριέλ Μαρσέλ, Εμανουέλ Μουνιέ, Καρλ Γιάσπερς), ο Ρικέρ συνέβαλε στην ανανέωση της ερμηνευτικής, ανοίγοντας ένα γόνιμο θεωρητικό διάλογο με τη θεολογία, τη γλωσσολογία, την ψυχανάλυση, τη λογοτεχνία και την ιστορία.
Συγχωνεύοντας τις επιρροές που άσκησαν στη διαμόρφωση της σκέψης του η φαινομενολογία, ο υπαρξισμός, ο περσοναλισμός και άλλα ρεύματα, ο Ρικέρ άνοιξε ένα δικό του δρόμο, που τον οδήγησε πρώτα στο να συλλάβει τον άνθρωπο ως ενεργητικό υποκείμενο ικανό να παρεμβαίνει -για το καλό ή το κακό- στην κοινωνία και στον κόσμο, έπειτα σε μια περιεκτική και πλούσια ιδέα για τη λειτουργία της γλώσσας και τέλος στην επεξεργασία μιας ηθικής φιλοσοφίας που εμπνέεται από την ιδέα της δικαιοσύνης και είναι ικανή να μας καθοδηγεί ισορροπώντας ανάμεσα στις αφηρημένες ηθικές επιταγές και στο πέλαγος των αβεβαιοτήτων και των διλημμάτων του πρακτικού βίου. Αλλα μεγάλα θέματά του ήταν η λειτουργία της αφήγησης στη θεμελίωση του συμβολικού μας κόσμου, το πρόβλημα της ταυτότητας και της σχέσης με τον Αλλο, το ζήτημα της μνήμης και της λήθης, η σύγκρουση των πολλαπλών ερμηνειών και η ριζική κρίση της συνείδησης μετά από την επίθεση που δέχθηκε από τη «σχολή της υποψίας».
Σύμφωνα με τον Ρικέρ, οι Μαρξ, Νίτσε και Φρόιντ επιτέθηκαν στην καρτεσιανή ιδέα του σκεφτόμενου «εγώ», καταγγέλλοντας τη συνείδηση ως «ψευδή» και ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας, όπου κρύβονταν το οικονομικό συμφέρον, η βούληση για δύναμη και η σεξουαλική επιθυμία.
Ο στοχασμός ως διάλογος
Σε ένα παλαιότερο άρθρο του («Liberation», 19-12-1991), ο Ρομπέρ Μαζιορί είχε αναφερθεί στην τύχη του έργου του Ρικέρ και είχε φιλοτεχνήσει με ζωηρά χρώματα το φιλοσοφικό του πορτρέτο. Παραθέτουμε ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από αυτό το άρθρο: «Στη δεκαετία του '70 ο Πολ Ρικέρ είχε αγνοηθεί παρά τη "Ζωντανή μεταφορά", που δημοσιεύτηκε το 1975. Πίσω από τις μορφές του Σαρτρ, του Αλτουσέρ, του Λακάν, του Φουκό, του Ντελέζ, του Λεβί-Στρος, του Ντεριντά -για να μη μιλήσουμε για τον Μάο!- δεν γινόταν αντιληπτή η παρουσία κανενός άλλου. Κι ωστόσο είχε πρωταγωνιστήσει στις "μεγάλες συζητήσεις" για τη γλωσσολογία, τη ψυχανάλυση, τον στρουκτουραλισμό και είχε δημιουργήσει ένα επιβλητικό έργο. Αλλά ο Ρικέρ δεν μπορούσε να ταξινομηθεί και επομένως τον τοποθετούσαν στην "άλλη πλευρά". Εξάλλου, βρισκόταν συχνά μακριά: στο Σικάγο. Η "επιστροφή του Ρικέρ" γίνεται το 1983, τη χρονιά της δημοσίευσης του έργου του "Temps et recit", που γίνεται παράλληλα με την έκδοση μιας συλλογής πολιτικών άρθρων του ("Lectures 1"). Το ενδιαφέρον είναι άμεσο. Ενα θεωρητικό συμπόσιο αφιερωμένο στο έργο του, το 1988, διαπιστώνει το "απόγειο" της "διεθνούς ακτινοβολίας" του φιλοσόφου. Η σκέψη του Ρικέρ, που ασκείται σε όλα τα πεδία της γνώσης -την ψυχανάλυση, την ερμηνεία της Βίβλου, την πολιτική, την ποιητική, τη λογοτεχνική θεωρία, τη γλωσσολογία, τη φαινομενολογία- είναι ωστόσο δύσκολο να αποδοθεί και να εξηγηθεί συνοπτικά. Ολα τα έργα αυτού του ακούραστου αναγνώστη είναι διάλογοι με τους στοχαστές που συναντάει κάθε φορά στον δρόμο του, έτσι ώστε για να τον συναντήσουμε θα πρέπει να περάσουμε μέσα από άλλους, από τον κήπο του Γιάσπερς, του Χούσερλ, του Σλάιερμαχερ, του Μπενβενίστ, του Γκάνταμερ, του Χάιντεγκερ, της Αρεντ, του Πάτοτσκα, του Οστιν, του Μπούλτμαν... και ακόμη του Θεού, της Αλίκης ή του Κυανοπώγωνα! Οπως έχει γράψει ο Ζαν Γκρες, "τα παράθυρα της σκέψης του Ρικέρ είναι ανοιχτά σε ολόκληρο τον κόσμο"...
Πίστη και φιλοσοφία
Δεν θα καταλαβαίναμε καθόλου τον Ρικέρ αν παραγνωρίζαμε τη σχέση του με τον χριστιανισμό και με τον προτεσταντισμό, ιδίως όπως αυτός "αναθεωρήθηκε" από τον θεολόγο Καρλ Μπαρτ. Αλλά η φλογερή προτεσταντική πίστη δεν οδήγησε τον Ρικέρ να κάνει ούτε μια φιλοσοφία της θρησκείας ούτε και μια θρησκευτική φιλοσοφία. Στο έργο του ο Θεός εμφανίζεται ως Εκείνος που μιλάει μέσα στη Βίβλο, έτσι ώστε, όπως έγραψε ο Πιερ Κολίν, "για να τον ξαναβρούμε θα πρέπει να πάρουμε τον μακρύ δρόμο της βιβλικής ερμηνείας". Το γεγονός ότι ο Ρικέρ εγγράφεται στη χριστιανική παράδοση, τον οδηγεί να θέτει τον άνθρωπο σε μια παράδοξη κατάσταση: εξ ολοκλήρου υπεύθυνος και ταυτόχρονα με περιορισμένη την αξίωσή του να τοποθετείται ως κέντρο. Η "πνευματική οικογένεια" στην οποία ανήκε ο Πολ Ρικέρ είναι εκείνη που εκπροσωπεί στη Γαλλία η περιοδική επιθεώρηση «Esprit», που δημιουργήθηκε το 1932 από τον Εμανουέλ Μουνιέ, στο πρόσωπο του οποίου ο Ρικέρ αναγνώριζε έναν από τους δασκάλους του.
Ο πρώτος δάσκαλος του Ρικέρ υπήρξε αναμφίβολα ο Γκαμπριέλ Μαρσέλ. Χάρη στον Μαρσέλ ο Ρικέρ θα ανακαλύψει τον Καρλ Γιάσπερς. Στη διάρκεια της αιχμαλωσίας του στη Γερμανία (από το 1940 ώς το 1945) ο Ρικέρ θα έχει την ευκαιρία να βρει όλα τα βιβλία του Γερμανού φιλοσόφου και θα συγγράψει μαζί με τον σύντροφό του στην εξορία Μικέλ Ντιφρέν τη μελέτη "Ο Καρλ Γιάσπερς και η φιλοσοφία της ύπαρξης", που θα εκδοθεί το 1947. (...).
Επιστήμη της ερμηνείας, η ερμηνευτική που επεξεργάστηκε ο Ρικέρ δεν θα γίνει ποτέ μια ενοποιημένη επιστήμη, αλλά θα παραμείνει μια "σύγκρουση ερμηνειών". Το πεδίο της έχει ναρκοθετηθεί από τους "δασκάλους της υποψίας", τον Μαρξ, τον Νίτσε και τον Φρόιντ, οι οποίοι έσπειραν την αμφιβολία, όχι για τον κόσμο, αλλά για τα ίδια τα εργαλεία της κριτικής, τη συνείδηση και τον λόγο που "ξεγελιούνται" από τις δικές τους αυταπάτες. Ο Ρικέρ δεν θεωρεί ότι ο ιστορικός υλισμός, η ψυχανάλυση ή η νιτσεϊκή γενεαλογία έχουν μόνο μιαν αρνητική ή απομυθοποιητική λειτουργία στην κουλτούρα. Η δική του προσπάθεια θέλει να συμβάλει στην ανάδυση "ενός νέου βασιλείου της αλήθειας, όχι μόνο με μια καταστροφική κριτική, αλλά με την επινόηση μιας τέχνης της ερμηνείας". Αυτό είναι το καθήκον που ο Ρικέρ αναθέτει στη φιλοσοφική ερμηνευτική».

Gottfried Wilhelm Leibniz

Gottfried Wilhelm Leibniz
(1.7.1646-1716)

Γεννήθηκε στη Λειψία και πέθανε στο Αννόβερο, ήταν ένα από τα σημαντικότερα οικουμενικά πνεύματα του παγκόσμιου πολιτισμού. Σπούδασε νομικά και αρχικά, απορρίπτοντας μια ακαδημαϊκή καριέρα, εργάστηκε στην υπηρεσία του πρίγκιπα στο Μάιντς (Μαγεντία) και από το 1776 ως βιβλιοθηκάριος στην Αυλή ...του δούκα του Αννοβέρου. Στη διάρκεια παραμονής του στο Παρίσι και στο Λονδίνο στα έτη 1672-1676 ως διπλωματικός εκπρόσωπος, μελέτησε τα Μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες της εποχής του.

Ο Λάιμπνιτς διατύπωσε φιλοσοφικές θεωρίες με στόχο να συμφιλιώσει τη θρησκεία με τη φιλοσοφία και τις φυσικές επιστήμες και γενικότερα να διευθετήσει φιλοσοφικές αντιφάσεις. Π.χ. ένα αίτιο δεν μπορεί να έχει την ίδια φύση με τη δράση πουπροκαλεί, οπότε ο θεός βρίσκεται έξω από την αιτιοκρατική εξάρτηση Aίτιο-δράση και όχι ως πρώτο αίτιο αυτής της αλυσίδας. Διατύπωσε σημαντικά στοιχεία της Θεωρίας της Αιτιολογίας, εγκαινιάζοντας την ιστορία της Μαθηματικής Λογικής που διατυπώθηκε αργότερα σε αυστηρή μορφή από τον Ράσελ. Τα άπαντα του Λάιμπνιτς περιλαμβάνουν, αφενός περί τις 15.000 επιστολές, τις οποίες αντάλλαξε ο μεγάλος φιλόσοφος και ερευνητής με εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής του και αφετέρου ένα μεγάλο αριθμό από βιβλία και επιστημονικές δημοσιεύσεις. Σ' όλη του την πορεία αγωνιζόταν για την επανένωση τής προτεσταντικής και της καθολικής εκκλησίας και για τη διάδοση τών θετικών επιστημών με την ίδρυση κατάλληλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Το 1684 δημοσίευσε τις "Αρχές του διαφορικού λογισμού", ερχόμενος έτσι σε σύγκρουση με τον Νεύτωνα, ο οποίος διεκδικούσε την πατρότητα αυτών των ιδεών. Το 1693 ακολούθησε η εισαγωγή από τον Λάιμπνιτς της έννοιας της ορίζουσας στα Μαθηματικά και η ανάπτυξη τού δυαδικού συστήματος με τα ψηφία 0 και 1. Εκτός από Φιλόσοφος και Μαθηματικός, ο Λάιμπνιτς ήταν επίσης φυσιοδίφης και τεχνικός. Το 1673 κατασκεύασε μία αριθμομηχανή, η οποία βρίσκεται σήμερα σε τεχνικό μουσείο της Γερμανίας.