Ράινερ Μαρία Ρίλκε - 1903

Βορπσβέντε, κοντά στη Βρέμη, 16 Ιουλίου 1903
Είστε τόσο νέος, τόσο πριν από κάθε αρχή, ώστε θα ήθελα, όσο μου είναι δυνατόν, να σας παρακαλέσω να έχετε υπομονή για όλα τα άλυτα προβλήματα της καρδιάς σας και να προσπαθήσετε να αγαπήστε τα ίδια σας τα ερωτήματα σαν κλειστά δώματα και σαν βιβλία που είναι γραμμένα σε μια πολύ ξένη γλώσσα. Μην ψάχνετε τώρα για εκείνες τις απαντήσεις που δεν είναι δυνατόν να σας δοθούν, γιατί απλούστατα, δεν θα μπορούσατε να τις βιώσετε. 'Αλλωστε, αυτό είναι που μας ενδιαφέρει: να βιώνουμε τα πάντα. Τώρα βιώνετε τα ερωτήματα. 'Ισως αργότερα μπορέσετε, σιγά σιγά και χωρίς να το αντιληφθείτε, να βιώσετε τις απαντήσεις. 'Ισως φέρνετε μέσα σας τη δυνατότητα, ως έναν εξαιρετικά ευτυχή και αγνό τρόπο ζωής, να δημιουργείτε και να πλάθετε. διαπαιδαγωγήστε τον εαυτό σας προς τούτο - όμως δεχθείτε οτιδήποτε σας παρουσιάζεται με μεγάλη εμπιστοσύνη, και όταν ακόμη προέρχεται από τη δική σας βούληση, από κάποια ανάγκη του εσωτερικού σας κόσμου. δεχθείτε το και μην μισείτε τίποτε. Η σάρκα είναι δύσκολο πράγμα. αυτό είναι βέβαιο. 'Όμως, οτιδήποτε πήραμε από τους παλαιότερους, είναι δύσκολο. σχεδόν καθετί το σημαντικό είναι δύσκολο, και σημαντικά είναι τα πάντα. Αν μόνον αυτό αντιληφθείτε και φτάσετε στο σημείο εσείς ο ίδιος, από την ευφυία και το ποιόν σας, από τις εμπειρίες σας, την παιδική σας ηλικία και από τη δύναμή σας να αποκτήσετε μια τελείως δική σας [από παράδοση και ήθη ανεπηρέαστη] σχέση με τη σάρκα, τότε δεν πρέπει να φοβάστε πλέον μην τυχόν χαθείτε ή μην τυχόν φανείτε ανάξιος του πιο ακριβού σας αγαθού.

Η σαρκική ηδονή είναι ένα αισθητηριακό βίωμα, τίποτε παραπάνω απ' ό,τι η αγνή ματιά ή η αγνή, απλή γεύση που χαρίζει στη γλώσσα ένας όμορφος καρπός. αυτό είναι μια μεγάλη, απέραντη εμπειρία που μας παρέχει μια από τις γνώσεις για τον κόσμο: την πληρότητα και τη λαμπρότητα της γνώσης γενικά, και δεν είναι κακό επειδή την κοινωνούμε. κακό είναι επειδή σχεδόν όλοι κακοποιούν και σπαταλούν και χρησιμοποιούν σαν διεγερτικό αυτές τις εμπειρίες στις κουρασμένες στιγμές της ζωής τους και σαν διασκέδαση, και όχι σαν περισυλλογή για εξύψωση. Οι άνθρωποι βέβαια μετέτρεψαν ακόμη και την τροφή σε τούτο: η στέρηση από τη μια, και η αφθονία από την άλλη, θόλωσαν, κυριολεκτικά, τη διαύγεια αυτής της ανάγκης. το ίδιο θολές έγιναν όλες οι μεγάλες, απλές ανάγκες όπου η ζωή ανανεώνεται. 'Ομως ο καθένας μπορεί να τις αποσαφηνίσει για το άτομό του και να τις βιώσει [και, αν όχι ο καθένας που συμβαίνει να είναι πάρα πολύ εξαρτημένος, τότε βεβαίως ο ερημίτης]. Αυτός μπορεί να φέρει στη μνήμη του ότι όλη η ομορφιά στα ζώα και στα φυτά είναι μια σιωπηλή, διαρκής μορφή της αγάπης και του πάθους, και δεν μπορεί να δει το ζώο όπως βλέπει και το φυτό: υπομονετικά και όλος θέληση να ενωθεί και να πολλαπλασιασθεί και να αυξηθεί, όχι από σαρκική ηδονή, όχι από σαρκικό πάθος. υποταγμένος σε αναγκαιότητες που είναι μεγαλύτερες από την ηδονή και το πάθος, και ισχυρότερες από τη θέληση και την αντίσταση. Να δεχόταν ο άνθρωπος ταπεινότερα αυτό το μυστικό, απ' αυτό που η Γης και τα πιο μικροσκοπικά της πράγματα είναι γεμάτα, και να το έφερνε μαζί του, να το δεχόταν αγόγγυστα και να αισθανόταν με περισσότερη σοβαρότητα πόσο φοβερά δύσκολο είναι παρά να το αντιμετωπίζει αψήφιστα! Ας έβλεπε μόνον με σεβασμό τη γονιμότητα που μόνον μία υπάρχει, είτε είναι πνευματική, είτε σαρκική. επειδή και η πνευματική δημιουργία κατάγεται από την υλική, είναι ομοούσιο πράγμα μ' αυτήν, αλλά βεβαίως μια λεπτότερη, γοητευτικότερη και περισσότερο αιώνια επανάληψη της σαρκικής ηδονής. "Η σκέψη ότι είσαι δημιουργός, ότι παράγεις, ότι διαμορφώνεις" είναι, χωρίς τη διαρκή, τη μεγάλη επιβεβαίωση και πραγμάτωσή της μέσα στον κόσμο, ένα Τίποτε, είναι, χωρίς τη μυριόπτυχη επιδοκιμασία από πράγματα και ζώα, ένα Τίποτε - και η απόλαυση που μας παρέχει είναι μόνον γι' αυτό το λόγο τόσο απερίγραπτα όμορφη και πλούσια, επειδή είναι γεμάτη από κληροδοτημένες θύμησες, από γόνεμα και γέννηση εκατομμυρίων. Στη σκέψη ενός δημιουργού επιζούν χιλιάδες ξεχασμένες ερωτικές νύχτες και τον γεμίζουν μεγαλείο και μέγεθος. Και αυτοί που σμίγουν τις νύχτες και αγκαλιάζονται μέσα στη λικνιστική ηδονή, επιτελούν ένα σημαντικό έργο και συγκεντρώνουν απολαύσεις, βάθος και δύναμη για το τραγούδι κάποιου μελλοντικού ποιητή που θα σηκωθεί κάποτε και θα μιλήσει για ανείπωτες χαρές. Και προσκαλούν το μέλλον. Και αν ακόμη κάνουν λάθος και αγκαλιάζονται στα τυφλά, το μέλλον θα έρθει οπωσδήποτε. 'Ενας νέος άνθρωπος ορθώνεται, και στην αρχή της σύμπτωσης, που εδώ φαίνεται ολοκληρωμένη, ξυπνάει ο Νόμος που οδηγεί κάθε ανθεκτικό, γερό σπέρμα προς το ωάριο που, ανοιχτό, το περιμένει. Μη σας παρασέρνει η επιφάνεια. στο βάθος τα πάντα είναι Νόμος. Και αυτοί που ζουν άστοχα και λειψά το μυστικό [και είναι πάρα πολλοί] το χάνουν μόνον για τον εαυτό τους και το δίνουν, χωρίς βεβαίως να γνωρίζουν, παρακάτω, όπως ένα κλειστό γράμμα. Και προπάντων μη σας βασανίζει το πλήθος των ονομάτων και η πολυπλοκότητα των διαφόρων περιπτώσεων. 'Ισως τα πάντα κυβερνάει μια μεγάλη μητρότητα, σαν ένας συλλογικός πόθος. Η ωραιότητα της παρθενίας, μιας ύπαρξης "που [όπως πολύ όμορφα το λέτε] δεν έδωσε ακόμη τίποτε", είναι μητρότητα που προαισθάνεται και προετοιμάζεται, που φοβάται και ποθεί. Και η ωραιότητα της μητέρας είναι η υπηρετούσα μητρότητα που στην ψυχή της γιαγιάς είναι πλέον μια μεγαλόπρεπη θύμηση. Και στον άντρα υπάρχει, μου φαίνεται, μητρότητα, σαρκική και πνευματική. Το γόνεμά του είναι επίσης ένα είδος γέννησης. Και είναι γέννηση, όταν δημιουργεί από εσώτατη πληρότητα. Και ίσως είναι τα γένη συγγενικότερα απ' ό,τι νομίζει κανείς, και η μεγάλη ανανέωση του κόσμου ίσως στηριχθεί σε τούτο, ότι ο άντρας και η γυναίκα, απελευθερωμένοι από όλα τα ψευδή συναισθήματα και δυσαρέσκειες, θα αποζητήσουν ο ένας τον άλλον, όχι πλέον σαν αντίπαλοι, αλλά σαν αδέρφια και καλοί γείτονες και θα σμίξουν, σαν άνθρωποι, για να σηκώσουν απλά, σοβαρά και υπομονετικά το βάρος της σάρκας που φέρνουν.

'Ομως τα πάντα, οτιδήποτε ίσως γίνει δυνατό κάποτε στους πολλούς, μπορεί ήδη τώρα να προετοιμάζει ο ερημίτης και να χτίζει με τα χέρια του που εξαπατούνται λιγότερο. Γι' αυτό, αγαπητέ κύριε, αγαπήστε τη μοναξιά σας και υπομείνετε τον πόνο που σας ποτίζει με συνήθως καλόηχο παράπονο. Αφού αυτοί που είναι κοντά σας, λέτε, είναι μακριά, τότε αυτό δείχνει ότι αρχίζουν να απομακρύνονται από σας. Και όταν η απόστασή σας μεγαλώσει, τότε η περίμετρός σας θα βρίσκεται ήδη κάτω από τα αστέρια και θα είναι πολύ μεγάλη. Χαρείτε αυτό το άπλωμά σας, όπου βέβαια κανέναν δεν μπορείτε να πάρετε μαζί σας. Και να είστε καλός μ' εκείνους που μένουν πίσω και να είστε σίγουρος και ήσυχος απέναντί τους και να μην τους τυραννάτε με τις αμφιβολίες σας και να μην τους τρομάζετε με την αδιαλλαξία ή τον ενθουσιασμό σας που, ενδεχομένως, δεν θα μπορούσαν να κατανοήσουν. Επιζητήστε μ' αυτούς μια κάποια απλή και πιστή επικοινωνία που δεν είναι ανάγκη να αλλάξει, επειδή εσείς θα διαμορφώνεστε συνεχώς. Αγαπήστε σ' αυτούς τη ζωή σε μια άλλη μορφή και να δείχνετε κατανόηση στους γέρους ανθρώπους που φοβούνται τη μοναξιά που εσείς της έχετε εμπιστοσύνη. Αποφεύγετε να τροφοδοτείτε το δράμα μεταξύ γονέων και παιδιών που είναι πάντα οξυμένο - αναλώνει τεράστια δύναμη των παιδιών και κατατρώει την αγάπη των γονέων που υπάρχει και ζεσταίνει ακόμα και όταν δεν μπορεί να καταλάβει. Μην απαιτείτε από αυτούς καμιά συμβουλή και ούτε να υπολογίζετε σε κάποια τους κατανόηση. όμως πιστέψτε σε μια αγάπη που διαφυλάγεται για σας ωσάν ένα κληροδότημα και πιστέψτε ότι σ' αυτή την αγάπη υπάρχει μια δύναμη και μια ευχή απ' όπου δεν πρέπει να απομακρυνθείτε με σκοπό να πάτε πολύ μακριά!

Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Γράμματα σ' ένα νέο ποιητή, Μετάφραση Νίκος Παπασταϊκούδης, εκδ. Μπαρμπουνάκης, 1976

Τα δέκα γράμματα που έστειλε ο Ρίλκε στον νέο τότε ποιητή Φραντς Ξάφερ Κάπους θεωρούνται αποκαλυπτικά για τη γνώση του ποιητή και του κόσμου του. Ένα απόσπασμα λοιπόν, στο οποίο ο Ρίλκε κάνει λόγο για τη σαρκική ηδονή και τον έρωτα στην εξαγνισμένη του μορφή υποστηρίζοντας πως η ''γονιμότητα'' είναι μία, είτε είναι πνευματική είτε σαρκική. Γι' αυτό καταλήγει: ''Στη σκέψη ενός δημιουργού επιζούν χιλιάδες ξεχασμένες ερωτικές νύχτες και τον γεμίζουν μεγαλείο και μέγεθος. Και αυτοί που σμίγουν τις νύχτες και αγκαλιάζονται μέσα στη λικνιστική ηδονή επιτελούν ένα σημαντικό έργο και συγκεντρώνουν απολαύσεις, βάθος και δύναμη για το τραγούδι κάποιου μελλοντικού ποιητή που θα σηκωθεί κάποτε και θα μιλήσει για ανείπωτες χαρές''.