Το κυτταρικό βλέμμα

Δημήτρις ΒΕΡΓΕΤΗΣ - ΟΘΟΝΗ '82
a - Lacan: Το βλέμμα, η αναπαράσταση και κάτι άλλο

1.) προκαταρτικά

''To στύλ είναι ο ίδιος ο άνθρωπος''. Μια κάποια κλασική παράδοση δεν κουράστηκε να στροβιλίζει αυτό το απόθευγμα και δεν παύει να γοητεύει εγκαθιστώντας την ουσία μέσα στο Λόγο που γράφεται και που μιλιέται.

Η γραφή είναι τέχνη, με την πιο πεζή έννοια του όρου, την πιο γυναικεία: κέντημα, πλέξιμο, ύφανση, που ο Freud άθροιζε στο αιδοίο της γυναίκας. Γραφή, ύφανση, κέντημα, πλέξιμο, γιατί όχι Μαθηματικά, η λέξη που αρμόζει στο κλείσιμο της σειράς είναι, επιτήδευση.

Την επιτήδευση της γραφής, αντί να την απωθώ, εραλδίζοντας, την επωμίζομαι.

Διπλασιάζω τα σημεία της, αναδιπλασιάζω τις σειρές τους, τις ακουλουθίες τους, την στιλπνότητά τους, αναπτύσσοντάς τα απεγνωσμένα μέσα στον πυρετό της καταστροφής, οδηγώντας τα στην τρέλα, στην παραφορά, στον ίλιγγο: στο σκάσιμο.

Τερματικό σημείο της ποινικοποίησης.

Προς τι τότε ο μόχθος;

Ερώτηση που θα καταδίκαζα στην απάντηση: για την κλοπή ενός κλασματικού χρόνου, για τον ακαριαίο παρατατικό της διάρρηξης, μέσα στον οποίο κάτι προλαβαίνει να μιληθεί, μέσα στον οποίο, σε κάποια αναλαμπή του ψυχορραγήματος, 'ca parle'.

Για τα υπόλοιπα, αν η απάντηση προβληματίζει, θα κατέβαζα την τελευταία μου κάρτα: ΄η αλήθεια μιλά, το savoir γράφει' ...ποντάροντας στη σιωπή.

Aν όχι, θα έθετα με τη σειρά μου ένα ερώτημα.

Βεβαιώνοντας ότι το στύλ είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και το γράψιμο επιτήδευση, δε βυθιζόμαστε μοιραία στο μακάβριο ισχυρισμό, μακάβριο γιατί πνίγει την αλήθεια, ότι ο άνθρωπος είναι η επιτήδευσή του;

Και για να επωμιζόμαστε σε πρώτο πρόσωπο τους οιωνούς, ότι η γραφή μου είναι η επιτήδευσή μου;

Κάθε άλλο θα έλεγα, ο μόνος κίνδυνος εν προκειμένω είναι ο κίνδυνος της παρεξήγησης: γιατί το 'μου' δεν είναι 'εγώ', πολύ περισσότερο ο τρίτος όρος της ακολουθίας τους και ο υπό διαπραγμάτευση άνθρωπος μέσα στο απόφθεγμα, δεν είναι παρά ο άνθρωπος της κλασικής εποχής.

Είναι ανάγκη, λοιπόν, να διαστείλουμε το απόφθεγμα, λαξεύοντας το διάστημα της φράσης που το εκφέρει στη θέση προσδιορισμού(του υπό αναζήτηση ανθρώπου), με κάτι που θα μας οδηγήσει στην πέννα του Λακάν: ''Το στύλ είναι ο άνθρωπος στον οποίο απευθυνόμαστε''. Συγκεφαλαιώνοντας λοιπόν: η γραφή μου είναι η επιτήδευση του άλλου.

''Δεν είναι κανείς υπεύθυνος, παρά μέσα στα όρια του savoir-faire που διαθέτει'' J. Lacan

2.) εισαγωγή

''Αν βυθίσεις επί πολύ το βλέμμα σου στην άβυσσο, στο τέλος η άβυσσος καρφώνει το βλέμμα της σε σένα'' έγραφε ο Νίτσε. Βρισκόμαστε στο αμμώδες έδαφος μιας ερωτηματοθεσίας γύρω από την οποία στιβάζονται οι θεωρητικές προβληματικές (που έρχονται να λογαριαστούν με το φαινόμενο της σκοτεινής αίθουσας-οθόνης), της κατ΄εξοχήν ερωτηματοθεσίας, ...μιλώ για το αίνιγμα του βλέμματος.

Tο βλ-αιμα οργανώνει αυτόν τον διπλό δεσμό, που είναι ένας δεσμός αίματος μ' αυτό που σχεδιάζεται με την απόθεση του φωτεινού ίχνους πάνω στην οθόνη, δεσμό επίσης κινησιακού παγώματος. το βλ-αιμα δεν δένει μόνο το θεατή με την οθόνη, τον δένει ταυτόχρονα με τη θέση του. Θέλω να πω με αυτό πως ο θεατής παροπλισμένος σ΄αυτή την ακινησία του καθίσματος που δεν του επιτρέπει παρά να επιπλέει σαν σημαδούρα, βηθίζεται σε μιά ανυποψίαστη συγγένεια με τις φιγούρες του F. Bacon που διαλύονται στο γλίστρημα μιας παραμορφωτικής αναχώνευσης, μέσα σ΄αυτό που ο Deleuze ονομάζει ''βία των στάσεων''. Το βλέμμα είναι είναι αυτός ο πτυσσόμενος ομφάλιος λώρος, ''ελαστικό νήμα'' για να χρησιμοποιήσω την διατύπωση του Λακάν, και ταυτόχρονα παλαμάρι που τον δένει στη βία της στάσης. Ακριβώς αυτή η βία της στάσης έρχεται να στίξει το ερώτημα του κέρδους που διεκδικείται κατά την παραμονή στην αίθουσα-οθόνη, που στην πιο αφελή διατύπωσή του ενσαρκώνεται στη φράση ''γιατί πάμε σινεμά ή γιατί στεκόμαστε μπροστά σε μία οθόνη στο fb''. O Aλτουσσέρ μας έμαθε να διαβάζουμε, ο Λακάν και να βλέπουμε. Και είναι η στιβαρότητα της θεωρητικής του δουλειάς πάνω στο βλέμμα και στη βλεπτική ενόρμηση που αντανακλάται στις σιωπές ενός κειμένου του Derrida, Speculer sur Freud όπου ας μου επιτραπεί η έκφραση ''σπεκουλάρει'' με την αναμφίβολη βέβαια στοχαστική του λεπτότητα, πάνω στο πρόβλημα της ενόρμησης, υπεκφεύγοντας ωστόσο το λακανικό της διάσταθμο.

Το βλέμμα λοιπόν, είναι ο μόχθος του σημαίνοντος(γύρω του πρόκειται να αποτεθεί) που χαράζει τη διαδρομή του μέσα από τις τρεμάμενες απόπειρες καταχωρημένες στις σελίδες που έπονται. Γιατί μην ξεχνάμε ότι δεν είναι κανείς υπεύθυνος παρά μόνο στα όρια του savoir-faire που διαθέτει. Και ο 'Αλλος δεν εγγυάται τίποτα.

3.) σύντομη σφυγομέτρηση προθέσεων

''Εδώ και αρκετό καιρό αντιλήφθηκα ότι από τα πρώτα μου χρόνια είχα δεχθεί σαν αληθινές πλήθος λαθεμένων απόψεων και πως ότι οικοδόμησα πάνω σε τόσο ασταθείς αρχές δεν μπορούσε παρά να είναι ιδιαίτερα αμφίβολο και αβέβαιο: έτσι που μου χρειαζόταν να επιχειρήσω με σοβαρότητα κάποια φορά στη ζωή μου ν΄απαλλαγώ απ΄όλες τις απόψεις στις οποίες έδωσα πίστη ως τώρα. Τώρα με σοβαρότητα και χωρίς κανένα κώλυμα θα καταπιαστώ να καταστρέψω τις παλιές μου απόψεις''. Descartes

................................................................................ Συνεχίζεται