Επίκουρος - Τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους;

Ο Επίκουρος και η τέχνη της ευτυχίας: αυτός ο Έλληνας φιλόσοφος, πέρασε τη ζωή του καταλήγοντας σε συναρπαστικές απαντήσεις στο μεγαλύτερο παζλ που υπάρχει! Τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους;

Επίκουρος γεννήθηκε γύρω στο 341 π.Χ. στη Σάμο. Στη διάρκεια της ζωής του ήταν κιόλας μυθικό πρόσωπο• το ίδιο και μετά τον θάνατό του. Σχεδόν όλα όσα ξέρουμε προέρχονται από έναν βιογράφο που έζησε πέντε αιώνες αργότερα. Ο Επίκουρος έφτασε στην Αθήνα σε ηλικία δεκαοκτώ ετών: ήταν η εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όταν πέθανε ο Αλέξανδρος, ο Επίκουρος ακολούθησε τον πατέρα του στην περιοχή της Εφέσου για να επιστρέψει στην Αθήνα σε ηλικία τριάντα πέντε ετών. Τότε αγόρασε έναν κήπο ο οποίος έγινε το κέντρο της καινούργιας αθηναϊκής δημοκρατίας: άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα συναντιούνταν σ’ αυτόν τον τόπο και ζούσαν κοινοβιακά και χωρίς ιδιωτική περιουσία. Ακόμα και οι γυναίκες και οι σκλάβοι έρχονταν στον κήπο με αποτέλεσμα τη δυσαρέσκεια πολλών Αθηναίων οι οποίοι κουτσομπόλευαν τον Επίκουρο για τον αλλόκοτο τρόπο ζωής του κατηγορώντας τον για όργια. Όμως όποιος μπήκε στον κήπο ξέρει ότι στην είσοδο ήταν γραμμένη η φράση: «Καλώς ήρθες ξένε. Ένας φιλόξενος οικοδεσπότης σε περιμένει με άφθονο ψωμί και νερό. Εδώ οι επιθυμίες σου δεν εξάπτονται αλλά ανακουφίζονται.» Ο Επίκουρος έμεινε εκεί μέχρι τον θάνατό του το 270 π.Χ., ο κήπος όμως επέζησε επί πέντε αιώνες.

Το ριζοσπαστικό και μοντέρνο στη θεωρία του Επίκουρου είναι το ότι βασίζεται σε όσα γίνονται αντιληπτά από τις αισθήσεις: μια σπάνια στάση στη φιλοσοφία. Για τον Επίκουρο οι θεοί και η θρησκεία δεν παίζουν κανέναν ρόλο. Ακόμα και ο θάνατος, έλεγε, δεν έπρεπε να υπερτιμάται στην καθημερινότητα: «Να σκέφτεσαι ότι ο θάνατος δεν είναι τίποτ’ άλλο από τη στέρηση των αισθήσεών μας...Όταν υπάρχουμε ο θάνατος δεν είναι εκεί κι όταν είναι εκεί δεν υπάρχουμε! («Επιστολή στον Μενοικέα»). Η σχέση του Επίκουρου με τον κόσμο περιοριζόταν στο αισθητό: ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος έδινε μεγάλη αξία στη λογική αλλά αντί να στραφεί σε μια συνολική θεωρία της γνώσης όπως έκαναν οι περισσότεροι φιλόσοφοι, ενδιαφέρθηκε για το τι είναι μια επιτυχημένη ζωή στο περιορισμένο πλαίσιο των ανθρωπίνων δυνατοτήτων. Πίστευε ότι οι άνθρωποι είναι προγραμματισμένοι να έχουν αισθήσεις απόλαυσης, αλλά ότι οι περισσότερες απολαυστικές καταστάσεις –σεξ, φαγητό, αλκοόλ– δεν διαρκούν πολύ• τα νησιά της ευτυχίας δεν γίνονται ήπειροι. Οι καταστάσεις της ευτυχίας είναι περιορισμένες: καλό είναι να τις αξιοποιούμε, δεν πρέπει όμως να τις υπερτιμάμε. Ο Επίκουρος δυσπιστούσε μπροστά στην αφθονία: ό,τι εμφανίζεται σε μεγάλη ποσότητα χάνει την αξία του. Το να φάμε αργά ένα κομμάτι τυρί ίσως προκαλεί μεγαλύτερη απόλαυση από τη συμμετοχή μας σε ένα πλούσιο συμπόσιο. Για να αυξήσουμε τη χαρά της ζωής είναι απαραίτητο να απαλλαγούμε από την παιδιάστικη επιθυμία της αφθονίας, από το «όλο και περισσότερο». Πρέπει να ρυθμίζουμε τις ανάγκες μας έτσι ώστε να παρατείνεται η απόλαυση.

Ο Επίκουρου πρότεινε να αποφεύγουμε τις ανώφελες αγωνίες, να συγκρατούμε τις φιλοδοξίες και να ελέγχουμε τις επιθυμίες μας για πολυτέλεια, χρήμα και περιουσία. Σκοπός της φιλοσοφίας του ήταν η ανεξαρτησία του ατόμου από τα υλικά πράγματα και η καλλιέργεια της φιλίας την οποία θεωρούσε παράγοντα ευτυχίας.

Ο επικούρειος είναι ένα ισορροπημένο άτομο που αντλεί ευτυχία από τις μικρές χαρές της ύπαρξης, που ξέρει να καταπολεμά τους φόβους του και που ζει αρμονικά με τους άλλους: ο Επίκουρος δεν ήταν τέρας της κραιπάλης – κάθε άλλο.

Σήμερα, συναντάμε τις ιδέες του στη θετική ψυχολογία που ερευνά τα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται για να είναι ευτυχισμένος ένας άνθρωπος. Δεν αρκεί να είναι κάποιος υγιής, χωρίς άγχος και προβλήματα για να είναι ευτυχισμένος: η ευτυχία χρειάζεται δουλειά• ενεργητικότητα στο μυαλό και στο σώμα, αλλαγές, ερεθίσματα. Επίσης χρειάζεται κοινωνική ζωή, σχέσεις με ανθρώπους, υγιή και ευχάριστη σεξουαλικότητα. Ο τρίτος κανόνας είναι η συγκέντρωση στις μικρές απολαύσεις με όλες μας τις αισθήσεις προκειμένου να μην αφήνουμε τις καλές στιγμές να γλιστρούν. Ο τέταρτος κανόνας αφορά τις ρεαλιστικές προσδοκίες: όταν έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό μας, ή ζητάμε πολύ λίγα οδηγούμαστε σε κατάσταση χωρίς ικανοποίηση. Πέμπτος κανόνας: οι θετικές σκέψεις. Έχουν γραφτεί πολλά για το πώς μας επηρεάζουν η θετικότητα, η αρνητικότητα, ή το να παίρνουμε τον εαυτό μας υπερβολικά στα σοβαρά και να μας λείπει η επιείκεια και το χιούμορ. Το έκτο σημείο είναι να μην υπερβάλλουμε στην επιδίωξη της ευτυχίας: Οι επικούρειοι, όπως και οι σύγχρονοι ψυχολόγοι της ευτυχίας, λένε πως πρέπει να δεχόμαστε ό,τι δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Πράγμα που αφήνει αναπάντητο το ερώτημα ποιο είναι το περιθώριο δράσης που έχουμε ως άτομα: μπορούμε να γίνουμε ευτυχισμένοι; Από φιλοσοφική άποψη απαντήσεις υπάρχουν• από ψυχολογική όμως μένουν πολλές εκκρεμότητες.

PHILOSOPHY - Epicurus

The School of Life

https://www.youtube.com/@theschooloflifetv

Αρθούρος Ρεμπώ (1854 — 1891)

Ο Ρεμπώ, υπήρξε από τις πιο ανατρεπτικές παρουσίες στον πολιτισμό του 20ού αιώνα, παρά το γεγονός ότι έζησε τον 19ο αι. και έως και το θάνατό του δεν ήταν γνωστός παρά στους κύκλους της αβάν - γκαρντ.

Ο Ρεμπώ είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την εικόνα που έχουμε σήμερα για τον επαναστάτη καλλιτέχνη — ήταν ο «ποιητής της εξέγερσης, και μάλιστα ο σημαντικότερος απ’ όλους», όπως είπε ο Αλμπέρ Καμύ. Τα ποιήματα που άφησε πίσω του σαν ανεπιθύμητες αποσκευές αποδείχτηκαν λογοτεχνικές ωρολογιακές βόμβες: το «Le Bateau ivre» («Το μεθυσμένο καράβι»), το αινιγματικό σονέτο «Voyelles» («Φωνήεντα»), το Une Saison en Enfer (Μια εποχή στην κόλαση), τα πεζά των Εκλάμψεων και κάποια περιέργως άγνωστα αριστουργήματα, όπως το «Mιmoire», προάγγελος του ύφους του Προυστ, και η χυδαία προ-φροϋδική παρωδία του Album zutique.

Από το 1875 ο Ρεμπώ εγκατέλειψε τη λογοτεχνία και μετά από πολλές περιπλανήσεις το 1880 αναγκάστηκε να γίνει εμπορικός αντιπρόσωπος στην Αιθιοπία. Στον 20ό αιώνα για το έργο που άφησε ο Ρεμπώ έγινε πάλη μεταξύ του ρεαλισμού και του μοντερνισμού.

Επηρέασε κατά τρόπο εντυπωσιακό συγγραφείς, μουσικούς και καλλιτέχνες που είδαν τη ζωή του ως αναπόσπαστο μέρος του έργου: τον Πάμπλο Πικάσο, τον Αντρέ Μπρετόν, τον Ζαν Κοκτώ, τον Αλεν Γκίνσμπεργκ, τον Μπομπ Ντίλαν και τον Τζιμ Μόρισον, για τον οποίο έχει ειπωθεί ότι δεν πέθανε, αλλά ακολούθησε τα βήματα του Ρεμπώ στην Αιθιοπία.

Συναυλία του 1985

 Μάνος Χατζιδάκις - Ρωμαϊκή Αγορά

Θυμάστε πότε είχε παίξει για πρώτη φορά ο Μάνος Χατζιδάκις μουσική του στο Ηρώδειο; Κι αν όχι για πρώτη, έστω για τελευταία; Μην ανησυχείτε. Δεν σας προδίδει η μνήμη σας με τα απαίσια χάσματα και τα περιπαικτικά κενά της. Διότι ο Μάνος Χατζιδάκις δεν είχε παίξει ποτέ μουσική του στο Ηρώδειο. Μάλλον τον θεωρούσαν ελαφρύ. Μήπως θυμάστε τη συναυλία που είχε δώσει στο Μέγαρο Μουσικής; Αποκλείεται να την θυμάστε διότι απλούστατα δεν είχε υπάρξει. Μήπως θυμάστε ποιοι και πόσοι του συμπαραστάθηκαν όταν τσακωνόταν με τον Τσαλδάρη για το 3ο Πρόγραμμα και πόσοι διαμαρτυρήθηκαν όταν αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 1981; Μην ταλαιπωρείσθε άδικα. Του συμπαραστάθηκαν περίπου όσοι του συμπαραστάθηκαν και όταν τσακώθηκε με τους συνδικαλιστές, κοινώς οι φίλοι του.

Θυμάμαι ότι όταν, το 1985, στη συνέντευξη για τη συναυλία στη Ρωμαϊκή Αγορά είχε πει πως έβαλε ακριβό εισιτήριο για να πάνε μόνον όσοι «θέλουν» και όσοι «μπορούν» να ακούσουν την μουσική του, σύμπας ο ελληνικός Τύπος, τον είχε καταρρακώσει ως «προκλητικό αντιδημοκράτη» που δεν συμπονάει και δεν συναισθάνεται τον πόνο του λαού. Η αλήθεια είναι βέβαια πως ο Χατζιδάκις ποτέ δεν ισχυρίσθηκε πως πονάει για τον λαό. Ποτέ δεν ισχυρίσθηκε πως αισθάνθηκε τις ισχυρές αυτές ωδίνες των τότε επαναστατών που όσο πιο έντονες ήταν σε τόσο περισσότερα εισιτήρια μεταφράζονταν.

Σήμερα, τόσα χρόνια μετά τον θάνατό του, δεν τον μνημονεύουμε μόνον για την μουσική του, αλλά και για τη στάση του! διότι υπήρξε από τους ελάχιστους που υπερασπίστηκαν την αξία των ελίτ και προσπάθησε να αντισταθεί στην ταύτιση της δημοκρατίας με την αταλαντοσύνη. Τα κατάφερε; Αναρωτιέμαι πόσοι απ’ αυτούς που σήμερα τον ανεβάζουν στα ουράνια θα τον αποδέχονταν αν βρισκόταν ακόμη ανάμεσά μας. Πόσοι απ’ αυτούς που δεν χάνουν την ευκαιρία να τον μνημονεύουν κάθε τόσο, έχουν ξεχάσει πως κάποτε τον χλεύαζαν, τον περιφρονούσαν, ή εν πάση περιπτώσει τον αποδέχονταν με τα «ναι μεν αλλά…» της πολιτικής του στάσης.

Χωρίς να ισχυρίζομαι πως ο ίδιος δεν αρεσκόταν στην ανεπιφύλακτη αποδοχή ενός κοινού που έχει συνηθίσει να αγαπάει και να μισεί, αλλά έχει ξεχάσει να κρίνει, δεν μπορώ να πω πως δεν σοκάρομαι όταν βλέπω τα κύματα του «χατζιδακισμού» να σαρώνουν. Και να σκέφτομαι τι θα έλεγαν τα ίδια πρόσωπα αν τον άκουγαν να λέει πράγματα για τη σημερινή Ελλάδα με τα οποία οι ίδιοι δεν θα συμφωνούσαν καθόλου.

Τον κατηγορούσαν γιατί ήταν «δεξιός» σε μια εποχή που έπρεπε να είσαι αριστερός. Τι μικροπρέπεια, κάποιου συνεργάτη… ο οποίος, στο πρώτο τεύχος του περιοδικού το ‘’Τέταρτο’’ που κυκλοφόρησε μετά την αποχώρηση του Χατζιδάκι είχε δημοσιεύσει έναν λίβελο κατά του έργου του «Σκοτεινή Μητέρα». Δεν είχε την υπομονή να περιμένει ούτε έναν μήνα ο άθλιος.

Ο Τύπος και το διαδίκτυο στο σήμερα, είναι γεμάτος με αναφορές στο όνομά του. Και μπράβο τους! Θα ήταν βέβαια πολύ καλύτερα αν η μεταστροφή αντιμετώπιζε κάποιες δυσκολίες συνείδησης. Αν δεν γινόταν με την ευκολία που φτιάχνονται οι αυτοσχέδιες παρέες, κι αν δεν έκρυβε την γνωστή υποκρισία. Διότι όπως τότε τον αδικούσαν απορρίπτοντάς τον, έτσι και τώρα τον αδικούν αναπαράγοντας ό,τι έχει πει ως μεγάλη σοφία. Δεν είπε μόνον σοφίες ο Χατζιδάκις. Άνθρωπος ήταν και έκανε πολλά λάθη. Κι αυτή ήταν και παραμένει η γοητεία του.

Ma morte vivante - Paul Éluard

 Νεκροζώντανή μου -  Πωλ Ελυάρ

Μέσα στον πόνο μου τίποτα δε σαλεύει

Προσμένω κανείς δεν θα ‘ρθει

Μήτε από μέρα μήτε από νύχτα

Μήτε ποτέ πια από αυτό που κάποτε υπήρξε εγώ

–

Τα μάτια μου χώρισαν απ’ τα μάτια σου

Χάνουν την εμπιστοσύνη τους χάνουν το φως τους

Το στόμα μου χώρισε απ’ το στόμα σου

Το στόμα μου απ’ την απόλαυση χώρισε

Κι απ’ το νόημα της αγάπης κι απ’ το νόημα της ζωής

Τα χέρια μου χώρισαν από τα χέρια σου

Τα χέρια μου αφήνουν τα πάντα να γλιστρήσουν

Τα πόδια μου χώρισαν από τα πόδια σου

Δεν θα βαδίσουν πια δρόμοι πια δεν υπάρχουν

Μήτε το βάρος μου θα γνωρίσουν πια μήτε ανάπαυση

–

Αξιώθηκα να δω τη ζωή μου να τελειώνει

Μαζί με τη δική σου

Τη ζωή μου υπό το κράτος σου

Που νόμιζα παντοτινή

–

Και το μέλλον μόνη μου ελπίδα είναι ο τάφος μου

Όμοιος με το δικό σου τριγυρισμένος από έναν κόσμο αδιάφορο

Τόσο κοντά σου υπήρξα που κρυώνω πλάι στους άλλους.

Απ’ τη συλλογή «Τα τελευταία ποιήματα του έρωτα»

–

Ma morte vivante - Paul Éluard

Dans mon chagrin, rien n’est en mouvement

J’attends, personne ne viendra

Ni de jour, ni de nuit

Ni jamais plus de ce qui fut moi-même

–

Mes yeux se sont séparés de tes yeux

Ils perdent leur confiance, ils perdent leur lumière

Ma bouche s’est séparée de ta bouche

Ma bouche s’est séparée du plaisir

Et du sens de l’amour, et du sens de la vie

Mes mains se sont séparées de tes mains

Mes mains laissent tout échapper

Mes pieds se sont séparés de tes pieds

Ils n’avanceront plus, il n’y a plus de route

Ils ne connaîtront plus mon poids, ni le repos

Il m’est donné de voir ma vie finir

–

Avec la tienne

Ma vie en ton pouvoir

Que j’ai crue infinie

–

Et l’avenir mon seul espoir c’est mon tombeau

Pareil au tien, cerné d’un monde indifférent

J’étais si près de toi que j’ai froid près des autres.

Από τη συλλογή Derniers poèmes d’amour