*film français de Luis Bunuel 1967 *Based on the 1928 novel, by Joseph Kessel
D.V: Το Υπερεγώ έχει αρχές φυσικά! Ο Κος Υσόν ενσαρκώνει το impératif de jouissance. Ο Husson ( Michel Piccoli –που εκπροσωπεί
το Υπερεγώ) λέει στην Severine (Catherine Deneuve) απόλαυσε! Η απόλαυση είναι πέρα από την αρχή της ευχαρίστησης
που είναι πέρα από την οικονομία του νόμου, πέρα από την οικονομία του οίκου και
της λέει απόλαυσε!.
D.Τ: Στο βιβλίο του Lacan «Kant and Sade» αναφέρει το παράδειγμα του λοχαγού
που ο στρατηγός γνωρίζοντας ότι έχει ερωτική σχέση με την γυναίκα του, τον προειδοποιεί
ότι αν ξαναπάει με την γυναίκα του θα τον εκτελέσει. Ο λοχαγός λογω της
ακατανίκητης δύναμης της επιθυμίας πηγαίνει με την γυναίκα του και την επόμενη
μέρα το πρωί ο στρατηγός τον σκοτώνει. Με αυτό ο Sade αποδεικνύει ότι η επιθυμία είναι πιο δυνατή
από τον νόμο του Kant και ο Lacan στηριζόμενος
στο Αριστοτελικό «παράβασις» (transgression) μας εξηγεί ότι όντως μέσα στον νόμο
υπάρχει παράβαση του νόμου, δηλαδή η επιθυμία (απόλαυση) παραβαίνει τον νόμο.
D.V: Πολλά παπούτσια
δεν υπήρχαν στην ταινία? Δεν το παρατηρήσατε?
- Ναι, το παπούτσι είναι φετίχ!
D.V: Μας δείχνει την Severine να βαδίζει προς το πεπρωμένο των φαντασιώσεων
της και οι άντρες αποκλειστικά και μόνο στα υποδήματα της. Δείχνει τον νεαρό να
κουβαλάει στην πλάτη του ένα ζευγάρι παπούτσια, τις περίφημες μπότες της. Μετά υπάρχει
αυτό το ζευγάρι παπούτσια όταν (στην ταινία) η Severine ανοίγει την πόρτα στον νεαρό που έχει
πάει σπίτι της και τα μαζεύει η υπηρέτρια στη συνέχεια. Υπάρχουν και άλλες σκηνές
με παπούτσια (πχ οι κόκκινες γόβες, παπούτσια κάτω από τις σκάλες) παντού! μια
πληθωριστική παρουσία του παπουτσιού! Οι γυναίκες έχουν μια αδυναμία στα υποδήματα!
Υπάρχει ένας ανομολόγητος γυναικείος φετιχισμός του παπουτσιού,
ο όποιος έρχεται κυριολεκτικά να στηρίξει την φαλλική ανάταση του γυναίκειου σώματος.
Οποιαδήποτε γυναίκα μπορεί να σας το πει αυτό το πράγμα.
Θα πρέπει να σας το υπενθυμίζει μερικές φορές! Γιατί όπως λέει
ο Lacan υπάρχει μια γνώση η όποια δεν έχει αυτογνωσία.
J.C: Στην φαντασίωση της μονομαχίας δεν είναι λίγο
ανάποδες οι ροπές σε σχέση με τις άλλες φαντασιώσεις της? Εγώ κατάλαβα ότι ο σύζυγος
σκοτώνει τον Husson και η σφαίρα του Husson πετυχαίνει την Severine.
D.V: Αγαπητέ μου,
από πού συνάγεις ότι στην διάρκεια της μονομαχίας ο ένας πυροβολεί τον άλλον?
Και οι δυο στοχεύουν την Severine. Και ο σύζυγος που δεν μπορεί να την
χτυπήσει, δεν μπορεί να την φτάσει διότι υπάρχει αυτό το τείχος ψυχρότητας που τον αποτρέπει κάθε φόρα, από την
επιθυμία προσπέλασης που εκδηλώνει απέναντι της και φυσικά ο άλλος (Husson) στον ρόλο ακριβώς αυτού, σε συντεταγμένη
υπηρεσία του Υπερεγώ κυριολεκτικά την παραπέμπει-στοχεύει κάθε φόρα με φράσεις
οι όποιες της επιβάλουν την προστακτική της απόλαυσης. Και οι δυο ακριβώς την στοχεύουν.
Η διαφορά είναι ότι την πετυχαίνει μονό ένας εξ’ αυτών, ο κύριος Husson!
- ΄Αρα η δίκη του σφαίρα τον πετυχαινει!
D.V: (Γελώντας) Μα
δεν πρόκειται για σφαιρες, αυτά τα πράγματα δεν γίνονται με σφαίρες, υπάρχουν
πολλοί τρόποι για να ματώσεις μια γυναίκα! Και επανέρχεται αυτό το μοτίβο της κηλίδας
αίματος στο Bunuel, επανέρχεται στο μπουρδέλο και σε αυτή την σκηνή που είναι πραγματικά η παραπομπή
στην διακόρευση. Η σφαίρα είναι κάτι που μπαίνει μέσα. Μπαίνει μέσα σε ένα σώμα.
Η μεταφορά είναι προφανής.
(σχόλια των παρισταμένων)
D.V: Κοιτάξτε δεν πρόκειται για ένα ιεραποστολικό γαμησι
σε αυτή τη σκηνή. Δείχνει μια ματωμένη γυναίκα δεμένη η οποία απολαμβάνει μέσα
από μια σαδομαζοχιστική φαντασίωση! Ο σύζυγος βγαίνει από το νοσοκομείο και βλέπει
μια αναπηρική πολυθρόνα. Τι βλέπει σ΄ αυτήν την άδεια πολυθρόνα? Το κατοπτρικό
του είδωλο! Εκεί θα τον δείξει στην συνέχεια, αυτή η άδεια πολυθρόνα
προορίζεται για αυτόν και μας φανερώνεται στο τέλος της ταινίας.
Ο Bunuel δείχνει ότι αυτό είναι το πεπρωμένο του, η θέση του σε όλη την ιστορία
είναι η θέση του ευνούχου.
Όλη η ταινία είναι, σε ένα σκέλος της, η έκθεση του συζυγικού
ευνουχισμού, αυτής της αναπηρίας του νόμου και της νόμιμης απόλαυσης την οποία ενσαρκώνει
ο σύζυγος. Κάθε φόρα που την πλησιάζει στο κρεβάτι αυτή λέει όχι όχι όχι! Η Severine καταφεύγει στις φαντασιώσεις στις
όποιες δεν έχει θέση αυτός υπό την μορφή του συζύγου.
- Αυτός όμως πως απολαμβάνει με μια
γυναίκα ψυχρή;
D.V: Αυτός απολαμβάνει τον ευνουχισμό του! Δεν είναι όμως ο
μόνος άντρας που απολαμβάνει τον ευνουχισμό του έξω από τον κόσμο, μεταξύ μας
είναι λεγεώνα αντρών που απολαμβάνει μ΄ αυτόν τον τρόπο (γέλια), αλλά μην το
πεις παραπέρα… Αποδέχεται αυτήν την κατάσταση και την αναπαράγει μετωνυμικά στο
άπειρο, μέσα από τις υποσχέσεις που κάθε τόσο του παρέχει, αυτή, ότι προσπαθεί
να έρθει πιο κοντά του. Και όλο πιο κοντά του και όλο πιο κοντά του και όλο
καβαλάει την άμαξα, που λέμε, για να πάει (γέλια..)
- Μήπως όμως δεν την θέλει ως γυναίκα;
διότι κάποια στιγμή της λέει.. - δεν θα ωριμάσεις ποτέ;
D.V: Πιθανόν, αλλά όμως ζει μέσα σ΄ αυτήν την αυταπάτη,
είναι ένας τύπος ανυποψίαστος για την απόκρυφη ζωή της γυναίκας του και δείχνει
πράγματι ότι είναι ένα φενακισμένο υποκείμενο απέναντι σ΄ αυτήν την ηφαιστειακή
νυμφομανή αθωότητα που εκρήγνυται 2 με 5 στο μπουρδέλο καθημερινά. Αδυνατεί να υποψιαστεί το παραμικρό!
- Για την άμαξα και το όνειρο της που
βγαίνει από το μπάνιο και για τις φαντασιώσεις της;
D.V: Προφανώς είναι μια παραπομπή στο αλλού! που όντως
βρίσκεται η γυναίκα του που δεν του αποκαλύπτει τις φαντασιώσεις της, πράγμα
που το κάνει και στο τελικό πλάνο αναλαμβάνει ο κος Υσόν για τον σύζυγο, να τον
ενημερώσει για την άτακτη ζωή της συμβίας του.
- Ναι αλλά και ότι εκείνη που
αποφάσισε να πάει στο μπουρδέλο, δεν είναι σίγουρο ότι θα συναντούσε κάποια στιγμή
τον Υσόν, πηγαίνοντας με μαθηματική ακρίβεια προς την ταπείνωση;
D.V: Μα ο Υσόν είναι μέσα της! Είναι αυτή η προστακτική που
την βοηθάει να συντάξει τον οδηγό χάρτη που θα την οδηγήσει από το συζυγικό
μαντρί στο χαμαιτυπείο των ηδονών!
- Λέει κάποια στιγμή για το τελετουργικό της
άμαξας που την πάει προς τον θάνατό της με έναν Σύμβουλο του θανάτου. Εκεί τι
συμβαίνει; Με τον νεκρόφιλο Δούκα. Είναι μια επιθυμία θανάτου;
D.V: Τι εννοείτε τι συμβαίνει; Όλα τα τελετουργικά σχεδόν γελοιοποιούν, όλες οι φαντασιώσεις
έχουν ως τερματικό σημείο στίξης ένα επεισόδιο, μια φράση, μια χειρονομία, που
λειτουργεί σαν μια σκηνή αναδρομικής παρωδίας. Η σκηνή του γιατρού με την Μαρκησία είναι
υποδειγματική υπό αυτή την άποψη. ΄Ολες οι σκηνές δείχνουν πως η φαντασίωση
στην κορύφωση της έντασης σπάει σαν μια φούσκα, το σχάσιμο υλικό ως ανάφλεξη
της επιθυμία που ταυτόχρονα καταγράφεται ως σχάση της φαντασίωσης, ως κωμωδία
της φαλλικής σημασίας, σ΄ όλες τις φαντασιώσεις, δείχνει την αμφισημία αυτής της
φαντασίωσης. Η τοπολογική αυτή παρωδία της απόλαυσης στο τέλος της σκηνής (που
τον παίζει ο νεκρόφιλος κάτω από το φέρετρο) όπου στο επάνω μέρος του επιτάφιου
τελετουργικού έχει τη σωρό της νεκρής, έχει την ενσάρκωση του θανάτου και από
κάτω την εμπύρετο και έγκαυλο έξαψη του μπαμπά σαν ‘’την ζωή εν τάφω’’
(αντιστροφή).
Η ζωή εν τάφω είναι μια παρτούζα (αυτή είναι η φαντασίωση του
τύπου, - Δούκα) !!
Το καλύτερο μέρος, ο ιδανικός τόπος για την πλήρη στύση, της
φαλλικής σημασίας, είναι ακριβώς αυτή η εν τάφω αποδημία και η απόλαυση τίθεται
υπό την αιγίδα, υπό την κηδεμονία του θανάτου. Το οποίο σημαίνει, πολύ απλά,
ότι και στο υπερπέραν και στην μετά θάνατον ζωή, ναι μεν ο ίδιος θα αποσυντεθεί
στα εξ΄ ων συνετέθει, αλλά τουλάχιστον θα επιβιώσει η αιωνιότητα της φαλλικής
σημασίας. Αυτός ο έγκαυλος φαλλός θα συνεχίσει να εκσπερματώνει μέχρι την
δεύτερη παρουσία! Είναι ιδιοφυές και του αξίζει μια υπόκλιση για τις σκηνές που
δημιουργεί!!!
- Αυτή η σκηνή
με την ΄΄όστια΄΄ που αρνείται από τον παπά;
D.V: Ναι! αυτό που λέει η μικρή Σεβερίν στον παπά, είναι,
ότι αυτό το στόμα το έχουμε για να παίρνει πίπες και όχι για να παίρνουμε την
όστια! Και γι΄ αυτό πηγαίνει στο μπουρδέλο. Είναι όλη αυτή η εικονοκλαστική
στάση, του Ιησουίτη. Του ανθρώπου του εμποτισμένου με τη χριστιανική παράδοση,
όπως ήταν ο Μπονιουέλ, που πηγαίνει παιδάκι από το Νηπιαγωγείο κιόλας και
γαλουχείται με τα προτάγματα της χριστιανικής ηθικής και που κατέληξε τελικά;
Που οδηγεί η χριστιανική ηθική; Στο μπουρδέλο! Όπως το λέει ο απόστολος Παύλος ‘ότι
δια του νόμου γνωρίζω την αμαρτία’! Υπάρχει ένας οδοδείκτης, ένας οδικός χάρτης
για να γνωρίσουμε την αμαρτία… και είναι ο νόμος!
Αν δεν υπήρχε ο νόμος δεν θα υπήρχε ΄΄παράβαση΄΄ (αμαρτία).
Ο νόμος ήρθε για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους! Ο πραγματικός υπέρτατος νταβατζής,
είναι ο νόμος που διαχειρίζεται όλα τα μπουρδέλα του κόσμου!
Είναι ένα ερώτημα, όμως, γιατί στο τέλος την πετάνε έτσι έξω;
Γιατί την πετάνε στο δρόμο έτσι; Της πετάνε και το παλτό! Γιατί την πετάνε στον
δρόμο έτσι μέσα στη βροχή; όταν την πετάνε έτσι στον δρόμο της συμπεριφέρονται
σαν να είναι ζωντανή!
Για τους νεκρούς έχουμε έναν σεβασμό κατά κανόνα. Δεν τους
συμπεριφερόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Έχουμε έναν σεβασμό για τους νεκρούς τους
αποδίδουμε κάποιες τιμές, έχουμε κάποια σεμνότητα απέναντί τους, στην διαδρομή
που ακολουθούν… Γιατί της συμπεριφέρονται έτσι την στιγμή που εννοείται ότι
είναι νεκρή;
Γιατί ο Μπονιουέλ επινοεί αυτή την μορφή ταπείνωσης ή
εξευτελισμού; Υπάρχει ένα είδος έξωσης…, ένας είδος έξωσης από την σκηνή της
φαντασίωσης.., ένα είδος λακτίσματος από την σκηνή της φαντασίωσης! Γιατί θέλει
να δείξει ότι την πετάνε έξω από την φαντασίωσή της; Διότι η ίδια την κατασκευάζει αυτή την σκηνή
της φαντασίωσης, μαζί με τον Κο Υσόν φυσικά…(Το
Υπερεγώ).
-
Δείχνει η Σεβερίν να έχει μια απορία για το παρακάτω;
D.V: Τι απορία έχει; Που φαίνεται ότι έχει απορία; Υπάρχει
μια χρονικότητα σε όλες τις φαντασιώσεις. Αν παρατηρήσατε όλες οι φαντασιώσεις
διέπονται από ένα αυστηρό χρονικό πρωτόκολλο, με υποδειγματική διαγνωστική
απεικόνιση, αυτών των χρονικών καταναγκασμών (π.χ. με τον γιατρό στο μπουρδέλο).
Είναι μια διαδοχή πράξεων αυστηρά με καθορισμένο τρόπο, που πρέπει να γίνονται
με ένα τρόπο απόλυτα σεβαστό. Σε όλα τα τελετουργικά, υπάρχει ένας χρόνος, ένα
τέμπο που πρέπει να τηρείται! Δεν πρέπει να υπερπηδάται μια στιγμή του
τελετουργικού. Όχι!! Όχι!! της λέει ο
γιατρός.., είναι πολύ γρήγορα!!, χαλάς το τέμπο… της ξαναλέει ο γιατρός και την
αποπέμπει από το μαζοχιστικό τελετουργικό. Ο Μπονιουέλ ιδιοφυώς στήνει την
σκηνή της αποπομπής που την πετάνε έξω από τη σκηνή της φαντασίωσης!
Ποια είναι η τύχη του υποκειμένου πάνω στη σκηνή της
φαντασίωσης; που αποπέμπεται, απορρίπτεται, αποβάλλεται από το νεκροφιλικό, το
μαζοχιστικό, τη σκηνή με τον νεαρό γκάγκστερ, που ταπεινώνεται και
εξευτελίζεται το υποκείμενο; Τι διακυβεύεται για το υποκείμενο σε αυτές τις
σκηνές εξόδου από την φαντασίωσή του; Θα μπορούσε ο τρόπος που σκηνοθετεί ο
Μπονιουέλ να είναι ένα σεμινάριο για ψυχαναλυτές!
(Σχολιάζουν άλλες ταινίες του Μπονιουέλ, οι παριστάμενοι,
προσπαθώντας να βρουν το τελετουργικό που εκτελείται στις σκηνές αυτές. –ο νεαρός
απόλυτος εραστής, ο ευνουχισμένος σύζυγος, ο σαδομαζοχιστής γιατρός, ο νεκρόφιλος
πατέρας -εραστής της κόρης, κ.λπ. / κανείς δεν πάει με την συμβία του ή με τη
μαμά του ή τον μπαμπά του, είναι όλοι παράνομοι, λέει ο Βεργέτης…!)
- υπάρχει τρίγωνο Πατέρα – γιου –κόρης;
D.V: Η σχέση με τον νεαρό γκάγκστερ σ’ αυτήν την ταινία,
κατ΄ αρχήν, δεν υπόκειται σε ένα τριγωνικό επικαθορισμό. Είναι μια σχέση μεταξύ
δύο ερωτευμένων. Εν απουσία τρίτου.
Δεν υπάρχει πουθενά τρίτος! Είναι όντως ο απόλυτος εραστής; Τι τον καθιστά αυτόν απόλυτο εραστή; ο μικρός γκάγκστερ, έχει μια θνησιγενή αντίσταση
από μέρους του στην έλξη που ασκεί αυτή πάνω του ( η Σεβερίν). Διαφαίνεται αυτό,
όταν παίρνει διαζύγιο και έρχεται σε ρήξη με τον πνευματικό του πατέρα και παύει
να είναι ο μικρός του γιος / μετά από μεγάλη απουσία γυρίζει στη Σεβερίν και παίζει
το ρόλο ενός ανθιστάμενου αντρισμού με το μπαστουνάκι του που βάζει ανάμεσα σε
αυτόν και αυτήν. Είναι σαφώς μια μετωνυμία αυτής της φαλλικής διεκδίκησης.
Βάζει κυριολεκτικά τον φαλλό του ανάμεσα σε αυτόν και αυτήν (όταν επιστρέφει μετά
από μεγάλη απουσία και επισκέπτεται την Σεβερίν στο σπίτι της με σκοπό να την
μαστιγώσει με τη ζώνη του) και βρίσκει ένα γελοίο πρόσχημα για να παίξει έτσι
το θέατρο ενός ανθιστάμενου αντρισμού που καταρρέει αφθονεί και παραχρήμα. Αν
και τελικά, μετά από αυτή τη θεατρική χειρονομία ματσισμού, πέφτει στα πόδια
της προσπαθώντας να περισώσει κάτι από τον θνησιγενή αντρισμό του… Τον
εναποθέτει στα πόδια της, εξ΄ου και η εμμονή αυτή στα παπούτσια της… (Σχολιάζουν
πως δεν έχει δόντια, έχει τρύπια κάλτσα, κ.λπ.)
Τι τον καθιστά λοιπόν αυτόν υπέρτατο εραστή;
Η εικόνα της πιο αγαλιακής έκστασης, την οποία αναδίδει η
Σεβερίν, αντιστοιχεί μόνο στην συνάντηση με εκείνον τον Ασιάτη που περιφέρει το
κουτάκι του…, όταν γυρίζει με ένα πρόσωπο κυριολεκτικά φωτισμένο, από μια
ανείπωτη, μια ανέκφραστη, μια απροσπέλαστη ηδονή και λέει στην άλλη: ‘Τι ξέρεις
εσύ αγαπητή μου; Παλάδα μου; που σε λένε Αθηνά της σοφίας και που από όλα αυτά
τα πράγματα που συμβαίνουν, εσύ δεν καταλαβαίνεις γρι…
